تعاریف و مفاهیم مشاغل سخت و زیان آور (ویرایش مهر ۹۴)

[تعاریف و مفاهیم مشاغل سخت و زیان آور (ویرایش مهر ۹۴)]

به منظور انسجام، مقایسه پذیری و یافتن ابزارهای مطمئن برای ارتقای کیفیت تولید آمارهای رسمی کشور، موضوع شناسایی واژه های تخصصی وزارتخانه متبوع و استانداردسازی آنها به عنوان یکی از فعالیتهای این مرکز در دستور کار قرار گرفته است. این امر به عنوان بخشی از استانداردهای آماری و در راستای توصیه های بین المللی و ملی در تولید آمار می باشد. لذا در بهار سال ۱۳۹۴، واژه های مرتبط با مشاغل سخت و زیان آور که طی سال قبل در سطح سازمانی استاندارد گردیده بود، با همکاری مرکز آمار و اطلاعات راهبردی ، اداره کل بازرسی کار و مرکز آمار ایران مورد بررسی مجدد قرار گرفته و در سطح ملی نیز استاندارد گردید. بر این اساس لیست واژه ها و تعاریف استانداردشده (ویرایش نهایی) در ادامه بیان گردیده است. با توجه به استانداردسازی این واژگان در سطح ملی الزامی است این تعاریف و مفاهیم در تدوین آیین نامه، دستورالعملها، قوانین ، طراحی سامانه ها ، ارایه نتایج و گزارشات مدنظر قرار گیرد.

آﺳﻴﺐ ﺷﻐلی
آﺳﻴﺐ ﻛﺸﻨﺪه ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻛﺸﻨﺪهای اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻋﻤﺎل ﻧﺎاﻳﻤﻦ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﺑﺮای ﺷﺎﻏﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد.

ﺣﺪود ﺗﻤﺎس ﺷﻐﻠﻲ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺎن آور ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر
ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻌﻴﻴﻦ  ﻛﻨﻨﺪه ﺣﺪود ﻣﺠﺎز زﻳﺎن ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻮاﻣﻞ  اﺳﺖ آور و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر .

شغل سخت و زیان‌آور
شغلی که در آن عوامل زیان‌آور محیط کار بالاتر از حدود تماس شغلی باشد و در اثر اشتغال فرد و تماس با این عوامل ، تنشی به‌مراتب بالاتر از ظرفیتهای طبیعی (جسمی و روانی) وی ایجاد شده که میتواند منجر به آسیب یا بیماری شغلی و عوارض ناشی از آنها شود.

شورای عالی حفاظت فنی
شورایی است که براساس قانون کار دارای دوازده نفر عضو، متشکل از نمایندگان دولت، نمایندگان کارگران مشمول قانون کار و نمایندگان کارفرمایان بوده و مسئولیت تهیه موازین و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی در محیط کار را برعهده‌دارد.

عامل ارگونومیک محیط کار
انواع عوامل تأثیرگذار بر تطابق ماشین‌آلات، تجهیزات، ابزارآلات، وسایل، محیط و شرایط کار با شاغل است که در آن قابلیتها، تواناییها و محدودیتهای جسمی و ذهنی وی درنظرگرفته‌میشود.

عوامل روانی محیط کار
انواع عوامل تأثیرگذار بر روح و روان شاغل در محیط کار که با درنظرگرفتن خصوصیات فردی، میتواند باعث پریشانی روانی و اختلالات رفتاری وی شود.

عوامل زیان‌آور محیط کار 
هرگونه عامل موجود در محیط کار اعم از عامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، زیستی (بیولوژیک)، ارگونومیـک و روانی که به‌تبع شرایط غیراستاندارد محیط کار در فرایند انجام شغل از حدود تماس شـغلی (بـا عوامـل زیـان‌آور محیط کار) فراتررفته و بر سلامتی فرد در کوتاه‌مدت یا درازمدت تأثیرگذار بوده و امکان بروز بیماری یا ناتوانی را در وی ایجاد نماید.

عامل زیستی محیط کار (عامل بیولوژیک محیط کار)
مانند انگل، باکتری، قارچ و ویروس، آلرژنهای (مواد حساسیت‌زا) بیولوژیک و مشتقات، انواع میکروارگانیسم‌ها ناشی از میکروارگانیسم‌ها مانند سموم باکتریها که در محیط کار وجوددارند.

عوامل شیمیایی محیط کار
انواع مواد شیمیایی است که به اشکال مختلف ماده مانند جامد، مایع، گاز و بخار، و ذرات معلق، در محیط کار وجوددارد.

عوامل فیزیکی محیط کار
انواع منابع سروصدا و ارتعاش، روشنایی، شرایط جوی، تغییرات فشار محیط و پرتوهای موجود در محیط کار است.

عوامل مکانیکی محیط کار
محیط کارگاه و تمام ماشین‌آلات، تجهیزات، ابزارآلات و وسایل مورد استفاده در محـیط کـار کـه ممکـن اسـت به‌نحوی در ایمنی و بروز حوادث ناشی از کار، نقش‌ داشته‌ باشند.

کمیته بدوی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور
کمیته‌ای است که به‌منظور تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور برای بازنشستگی در این مشاغل براساس قانون تأمین اجتماعی و ضوابط و سیاستگذاری شورای عالی حفاظت فنی با پنج نفر عضو اصلی و پنج نفر عضو علی‌البدل متشکل از سه نماینده دولت، یک نماینده از کارگران مشمول قانون کار و یک نماینده از کارفرمایان، برای مدت سه سال تشکیل میشود.

کمیته تجدیدنظر تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور
کمیتهای است که به‌منظور رسیدگی به اعتراض متقاضی، به رأی صادرشده در کمیته بدوی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور، براساس قانون تأمین اجتماعی و ضوابط و سیاستگذاری شورای عالی حفاظت فنی با پنج عضو اصلی و پنج عضو علی‌البدل متشکل از سه نماینده دولت، یک نماینده ازکارگران مشمول قانون کار و یک نماینده از کارفرمایان، برای مدت سه سال تشکیل میشود.

کمیته ماده هجده (موضوع ماده ۵۲ قانون کار)
کمیته‌ای است که مطابق قانون کار با هدف بررسی و تطبیق مشاغل سخت و زیان‌آور، حین اشتغال با شرایط مندرج در آیین‌نامه “تبصره ماده ۵۲ قانون کار” با حضور حداقل هفت نفر از نمایندگان دولت، نمایندگان کارگران مشمول قانون کار و نمایندگان کارفرمایان، در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تشکیل میشود.