چاشنی مالیاتی برای توسعه بورس در ایران

دولت تلاش می‌کند تا درآمدهای خود را از طریق دریافت مالیات از بنگاه‌های اقتصادی و بعضا اشخاص افزایش دهد و از این طریق منبع درآمد قابل اتکایی برای رسیدن به اهداف اقتصادی از پیش تعیین شده به دست آورد. از این رو در شرایطی که فرارهای مالیاتی به دفعات در فضای اقتصادی کشور مشاهده شده و برخی بنگاه‌های اقتصادی تلاش می‌کنند فعالیت‌های خود را در فضایی غیرشفاف انجام دهند، قانون‌گذار سعی می‌کند تا از ابزار تخفیف‌ها و معافیت‌های مالیاتی به منظور تشویق شرکت‌ها برای ورود به بازار سرمایه و فعالیت آنها در فضایی شفاف استفاده کند. این موضوع در حالی است که در بورس‌های پیشرفته چنین تخفیف‌های مالیاتی برای شرکت‌های تازه وارد در نظر گرفته نشده است.

اخیرا خبری نیز درخصوص لغو مالیات بر ارزش افزوده خدمات کارگزاری‌ها منتشر شده که بیش از پیش بر جذابیت فعالیت در محیط بازار سرمایه افزوده است.
به هر طریق این مسائل که بر جذابیت‌های ورود به بورس افزوده به اعتقاد کارشناسان تنها عامل و انگیزه برای ورود بنگاه‌ها به بازار سهام نیست. مواردی همچون تامین مالی آسان و ارزان، افزایش نقد شوندگی سهام ، نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم هزینه و … از جمله پارامترهای دیگری هستند که بازار به آنها بیش از معافیت‌های مالیاتی نیاز دارد تا بنگاه‌ها را برای حضور در بورس بیش از پیش ترغیب کرده و آنها را در مسیر رشد و شکوفایی قرار دهد.

دبیر کل کانون کارگزاران در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» درخصوص مالیات شرکت‌های بورسی و نقش آن در ترغیب شرکت‌ها برای ورود به بورس با ذکر مقدمه‌ای گفت: یکی از پارامترهای مهم در بهبود فضای کسب و کار به‌خصوص بحث ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه بحث معافیت‌های مالیاتی است که این امر شفافیت بیشتر فضای اقتصادی کشور را نیز نتیجه خواهد داد.
روح‌الله میرصانعی در تشریح معافیت‌های مالیاتی منظور شده در ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم برای شرکت‌هایی که وارد بازار سرمایه می‌شوند، افزود: معادل ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود و ۵ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شده، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بخشوده می‌شود.

به گفته وی، شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی و خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی نیز پذیرفته شود؛ در‌صورتی‌که در پایان دوره مالی به تایید سازمان حداقل ۲۰ درصد سهام شناور آزاد داشته باشند، معادل دو برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار خواهند شد.
دبیرکل کانون کارگزاران به‌صورت خلاصه بیان کرد: شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده‌اند، مالیات آنها به جای ٢۵ درصد ۵/ ۲۲ درصد بوده و شرکت‌هایی نیز که سهم شناور آزاد آنها بالای ٢٠ درصد باشد به جای ۵/ ۲۲ درصد، مالیاتشان ٢٠ درصد خواهد بود.

وی با بیان اینکه ارائه این‌گونه تسهیلات در بازار سرمایه کشورمان برخلاف روندی است که در بورس‌های پیشرفته وجود دارد، ادامه داد: در بسیاری از بورس‌های دنیا به ویژه بورس‌های پیشرفته هیچ‌گونه معافیت مالیاتی برای شرکت‌های عضو بازار سرمایه قائل نشده‌اند، اما در کشور ما این‌گونه نیست؛ چرا که به این شیوه می‌خواهند شرکت‌ها ترغیب به ورود به بازار سرمایه شده و ساختار مالی آنها بیش از پیش شفاف شود.

به گفته دبیر‌کل کانون کارگزاران، در اقتصادی که بخشی از آن غیرشفاف عمل می‌کند، شرکت‌ها ترجیح می‌دهند در این فضا نیز به فعالیت بپردازند.
اما شرکت‌ها برای آنکه به بخش شفاف اقتصادی وارد شوند با توجه به اینکه مجبورند محدودیت‌هایی را بپذیرند از قبیل حسابرسی شدن صورت‌های مالی، در معرض دید عموم قرار گرفتن، پرداخت مالیات مشخص و… احتیاج به مشوق‌هایی دارند تا ورود به بازار سرمایه برای آنها جذابیت ایجاد کند. از این رو همان‌طور که گفته شد در قانون، معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها منظور شده تا آنها ترغیب به ورود به بخش شفاف اقتصادی شوند.

وی گفت: طبیعی است هرچقدر فضای اقتصادی کشور به سمت شفافیت بیشتر حرکت کند، علاوه بر اینکه سیاست‌گذاران اقتصادی سریع‌تر می‌توانند اهداف ترسیم شده خود را محقق کنند، شرکت‌ها نیز تمایل بیشتری برای حضور و فعالیت در این فضا پیدا می‌کنند. بنابراین، معافیت مالیاتی ابزاری است برای جذاب کردن ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه تا تمامی ارکان اقتصادی کشور از مزایای این شفافیت بهره‌مند شوند.

معافیت مالیاتی برخی خدمات بازار سرمایه
در این میان هفته گذشته خبری منتشر شد با این مضمون که مالیات بر ارزش افزوده خدمات کارگزاران لغو شده است.
دبیرکل کانون کارگزاران در این خصوص نیز بیان کرد: تخفیفی که در مورد مالیات بر ارزش افزوده برای برخی خدمات بازار سرمایه اعلام شده فقط مربوط به کارگزاری‌ها نبوده، بلکه بخشی مربوط به بورس‌ها و بخشی مربوط به سایر نهادهای مالی بوده است. وی گفت: براساس مصوبه سال ۹۱ شورای عالی بورس، فهرست خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و نیز بازار خارج از بورس مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده بوده که در جلسه مشترک با سازمان امور مالیاتی این موضوع مورد نقد و بررسی قرار گرفت و قرار شد سازمان با انجام اصلاحاتی روی مصوبه سال ۹۱ خود، به زودی مصوبه جدید را ابلاغ کند.

میرصانعی با بیان اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس و کانون کارگزاران در طول چند سال اخیر با پیگیری‌های مکرر خود با سازمان امور مالیاتی تلاش زیادی برای لغو مالیات بر ارزش افزوده روی خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و نیز بازار خارج از بورس انجام داده‌اند، ابراز امیدواری کرد تا یک ماه آینده مصوبه مربوط به لغو مالیات بر ارزش افزوده برای خدماتی که ذکر شد، از سوی سازمان امور مالیاتی و سازمان بورس به‌طور رسمی ابلاغ شود.

معافیت مالیاتی شرط لازم برای ورود شرکت‌ها به بورس
شاهین شایان‌آرانی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه نیز در مصاحبه با «دنیای اقتصاد» پیرامون نقش معافیت مالیاتی شرکت‌هایی که به بازار سرمایه وارد می‌شوند در ترغیب آنها برای ورود به این بازار گفت: بحث معافیت‌های مالیاتی که در قانون برای شرکت‌هایی که به بازار سرمایه وارد می‌شوند در نظر گرفته شده، شرط لازم برای ترغیب آنها به فعالیت در این بازار به شمار می‌رود اما شرط کافی نیست. وی ادامه داد: مساله‌ای که به اعتقاد من مهم‌تر از بحث معافیت مالیاتی انگیزه لازم در شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا به این بازار وارد شوند، نیاز آنها به رشد و توسعه، کسب نقدینگی و سرمایه لازم و کسب اعتبار است.

در واقع ورود به این بازار جذاب مزایای زیادی از قبیل تامین مالی آسان و ارزان، افزایش نقد‌شوندگی سهام، نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم هزینه، معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت، بهره‌گیری از امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی و… دارد. از این رو تمامی جذابیت‌های فوق انگیزه لازم را در شرکت‌ها برای ورود به بازار سرمایه پدید می‌آورد ضمن اینکه مسوولان سازمان بورس نیز برای افزایش جذابیت حضور در این بازار، چاشنی معافیت مالیاتی را نیز به سایر ویژگی‌های مثبت افزوده‌اند تا این مساله بیش از پیش موجب جلب ناشران و شرکت‌ها برای فعالیت در بازار سرمایه شود.

شایان‌آرانی با اشاره به اینکه اگر شرکت‌هایی که جذب بازار سرمایه می‌شوند و بعضا خود این بازار به بلوغ و شکوفایی لازم برسند و تمامی شاخص‌های مرتبط با یک بورس کارآ و پیشرفته را از خود به نمایش بگذارند، شاید دیگر نیازی به چنین ابزارهای تشویقی و معافیت‌های مالیاتی نباشد، ادامه داد: اما تا آن زمان قانون‌گذار نباید ارائه چنین مشوق‌ها و معافیت‌ها را کاهش داده یا بعضا لغو کند.  به گفته وی در بورس‌های پیشرفته نظیر نیویورک و لندن هیچ‌گونه مشوق مالیاتی برای شرکت‌ها منظور نشده و شاید از این منظر بورس تهران و به‌طور کل بازار سرمایه کشور یک مزیت ویژه را در اختیار سرمایه‌گذاران و سهامداران قرار داده است به ویژه در شرایطی که پیش‌بینی می‌شود اجرای برجام و ورود هیات‌های تجاری از کشورهای اروپایی و… به کشور مقدمات جذب سرمایه‌گذاران خارجی و بعضا داخلی را بیش از پیش در بورس تسهیل و تشویق کند.

این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: لازم است تا سیاست گذاران برای جذب بیشتر سرمایه‌ها به بورس روی اصلاح قوانین و مقررات و کاهش بوروکراسی‌های دست و پاگیر و نزدیک‌تر کردن ساختارهای معاملاتی بورس با بازارهای مالی پیشرفته متمرکز شوند و از ابزار معافیت مالیاتی نیز به‌عنوان یک مشوق ویژه در این مسیر بهره ببرند.