نقش مالیات ارزش افزوده در شفافیت اقتصادی

مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحله ای است که در مراحل مختلف تولید و توزیع براساس درصـدی از ارزش افـــزوده کالاهــــای تــــولید شده و یـــا خدمات ارائه شده اخذ می گردد. این نوع مالیات انگیزه های سرمایه گذاری را افزایش می دهد. همچنین در خلال فرآیند تولید یعنی از کارخانه تا محل فروش به صورت مرحله به مرحله اخذ می گردد.

در این نوع مالیات بر خلاف مالیات بر فروش انبــاشت مرحله ای مالیات وجود نــداشته و مالیات به صورت جدا از قیمت اصلی کالاها و خدمات محاسبه می گردد . به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی اجرای صحیح قانون این نوع مالیات در چارچوب یک برنامه کلان اقتصادی و به دور از بخشی نگری سبب برقراری عدالت در پرداخت مالیات می شود. مالیات بر ارزش افزوده با توجه به وضعیــت اقتصادی کشور می تواند حالت انعطاف پذیر داشته باشد. در هنگام رونق اقتصادی چون این نوع مالیات بر کالاها و خدمات اعمال می شود ، با افزایش سطح تولید میــزان وصولی این منبع افزایش می یابد.از طرف دیگر در زمان رکود اقتصادی با کاهش سطح تولیدات ، میزان وصولی مالیات بر ارزش افزوده نیز تقلیل می یابد و در نتیجـــه از فشار فــزاینده بــار مالیاتی بر طبقات مختلف جامعه در زمان رکود کاسته می شود و به سبب وسعت دامنه منابع وصول این مالیات معمولاً بیشتر کالاها و خدمات را در بر می گیرد . مالیات بر ارزش افزوده به جریان معاملات و مبادلات کالاها نظم بخشید و آنها را مستند و قابل کنترل می کند و در نتیجه امکان تصمیم گیری های سنجیده را در امور اقتصادی برای دولت فراهم می نماید.

تجــربیات دیگر کشــورهای جهان نشان می دهد که بیشتر مالیات بر ارزش افزوده اخذ شده قبل از سطح خرده فروشی است . و این امر یک مزیت عمده برای اجرای این نوع مالیات در کشوهای در حال توسعه است چون در اغلب این کشورها تعداد بنگاههای خرده فروشی با مقیاس کوچک بسیار زیاد است و گسترش و گستردگی مالیات بر ارزش افزوده به سطح خرده فروشی از نظر اجرای آن بسیار پرهزینه و مشکل ساز است. با اجرای مالیات بر ارزش افزوده، منافع ۲ گروه از فعالان بازار به طور جدی به خطر خواهد افتاد. در درجه اول کسانی که پشت پرده به دلالی و واسطه‏‌گری مشغولند. کسانی که بدون اینکه در زحمت تولید شریک باشند و بدون اینکه در مقابل مصرف‏کنندگان تعهدی به عهده بگیرند، با قرارگرفتن در مسیر تولید تا مصرف، با خرید و فروش‏های مکرر باعث عدم شفافیت و التهاب در بازار می‏شوند.ضرر این عده بیشتر از این بابت است که براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، مسیر تهیه و توزیع کالاها شفاف می‏شود.

با اجرای این قانون، کسانی که بی‏‌جهت در مسیر تولید تا مصرف قرارگرفته‏‌اند شناسایی شده و به تدریج حذف می‏شوند. گروه دیگر ضررکننده‏‌ها از قانون مالیات بر ارزش افزوده، قاچاقچیان هستند. کسانی که خارج از مسیر قانونی و رسمی واردات، کالاهای خارجی را از بازارهای امارات، عمان، کردستان، آسیای میانه و حتی افغانستان و پاکستان دور از چشم قانون به داخل ایران منتقل کرده و بازار ایران را مملو از کالاهای بی‏‌کیفیت خارجی کرده‏‌اند. ویژگی اصلی این عده، عدم تعهد آنها در برابر مصرف‌‏کنندگان است چرا که نه گارانتی معتبری ارایه می‏کنند و نه حتی در قبال صحت و سلامت کالایی که ارایه می‏کنند، مسؤولیتی می‏پذیرند. با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، منافع این دسته از خرابکاران بازار، به شدت به خطر می‏‌افتد. قانون مالیات بر ارزش افزوده در عین حال به شدت به نفع صادرات و صادرکننده است. ماده ۱۳ این قانون، صادرات کالا و خدمات را از این مالیات معاف کرده و مقرر داشته مالیات کالاهایی که قبلاً به هنگام فروش آنها مالیات بر ارزش افزوده دریافت شده، هنگام خروج از کشور، مسترد می‏شود. در واقع صادرکنندگان محصولات ایرانی با خرید کالا از بازار ایران و خروج آن از کشور، ۵/۱ درصد از ارزش کالای صادراتی را که قبلاً به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخته بودند، از دولت بازپس می‏گیرند.

منبع» تسنیم