منافع بیمه های اجتماعی را بشناسیم

بــا توجه به مبلغ حق بیمــه ای که ســازمان های بیمه اجتماعی می گیرند، بهتر نیســت همــان مبلــغ را در بانک های تجاری سرمایه گذاری کنیم و یا در بانک سپرده بلندمدت بگذاریم و سود آن را بگیریم؟ درا ین صورت پس‌ از ۳۰ سال مبلغی که دریافت می کنیم خیلی بیشتر از پولی اســت که به عنوان مستمری از سازمان های مذکور دریافت می کنیم. نظر شما در این مورد چیست؟

این نظر را از افراد دیگری نیز شــنیده ام. بخشــی از این سوال به دلیل عدم اطــلاع از کارکردها، خدمــات و ماموریت های ســازمان های بیمه ای است. متاســفانه کم کاری موسسات و دســتگاه های مذکور، که در برخی موارد توجه کمی به مقوله اطلاع رسانی و تبیین وظایف خود کرده اند، باعث تقویت چنین دیدگاهی شده است. زیرا به لحاظ اجباری بودن بیمه اجتماعی ســازمان های ذی ربط نیــازی به تشــریح و ترویج خدمات و ماموریت های خود ندیده اند. این بی اطلاعی به گونه ای اســت که افراد فقط از تامین اجتماعی دفترچه درمانی آن را می شناسند و نســبت به دیگر خدمات اطلاع چندانی ندارند و فکر می کنند حق بیمه ای که پرداخت می کنند فقط برای خدمات درمانی است. در صورتی که این گونه نیست. دایره خدمات تامین اجتماعی در حال حاضر تنوع و گســتره زیادی پیدا کرده است و با گذشت زمان نیز طیف وســیع تری از خدمات را دربرمی گیرد. در اسناد و مقاوله نامه های بین المللی نیز تعداد خدمات ســازمان های تامین اجتماعی ۱۰ خدمت را دربرمی گیرد که اعضای سازمان بین‌المللی کار و تامین اجتماعی (ILO و ISSA ) موظف به اجرای آن هستند.

نکته دیگر این است که خدمات سازمان های بیمه ای بسیار متنوع و گوناگون است و بخش عمده ای از خدمات آن ها در آینده و زمان ناتوانی، پیری و از پا‌افتادگی ارائه می شود. شاید این نگاه از آنجا نشات می گیرد که افراد جوان در بدو اشــتغال و فعالیت کمتر به خدمات بیمه ای نیاز پیدا می کنند، ولی باید توجه داشــت وقتی سن بالاتر می رود مخصوصا زمان بازنشستگی و پس از آن نیاز به حمایت ها و خدمات بیمه ای بیشتر می شود. این نظر را من از افراد مسنی که تحت پوشش خدمات سازمان تامین اجتماعی هستند نشنیده ام، چراکه آن ها به جایگاه تامین اجتماعی به طور ملموس پی برده اند. سوال مذکور نیز بیشــتر از طرف جوانان مطرح می شود و اعلام می کنند که با وجود پرداخت حق بیمه از خدمات چندانی بهره مند نمی شوند. باید گفت خدمات و حمایت های تامین اجتماعی در زمان نیاز و بروز مشکل، بیماری، کهولت سن و… به کمک افراد می آید و پس اندازی است که برای روز مبادا ذخیره و اندوخته شده است. این اندوخته با سازوکار خاص بیمه ای و نظام کفالت کلیه اعضا را تحت پوشش و حمایت خود قرار می دهد.

نکته دیگری که در این زمینه قابل ذکر اســت تجارب جهانی در طی قرون گذشته اســت که درنهایت بهترین راه حمایت های اجتماعی را ارائه بیمه های اجتماعــی می داند. در طول زندگی بشــر انواع حمایت های فردی، خانوادگی، گروهی، قبیله ای و اجتماعی وجود داشــته و به تجربه و بوته آزمایش گذارده شده اســت، ولی درنهایت بهترین و موثرترین راه برای حمایت های اجتماعی، نظام تامین اجتماعی بوده است و روش های دیگر به خاطر فقدان جامعیت، کفایت،اثرگذاری و تامین هزینه ها نتوانسته جایــگاه قابل توجهی بیابد. نظام های پس انــداز انفرادی که در برخی از کشورها نیز به کار گرفته شده نتوانسته جای بیمه های اجتماعــی را بگیرد و فقط به عنوان مکمل در کنار بیمه های پایه استفاده می شود.

موضوع دیگــر آنکه نظام های بیمه اجتماعی توســط دولت ها تضمین می شوند و موضوع ورشکستگی در چنین نهادهایی به خاطر حمایت های دولتی مفهومی ندارد، ولی چنین تضمینی در مورد بیمه های تجاری و بانک ها وجود ندارد. در بند ح ماده ۹ قانون ســاختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در این خصوص آمده است: «حقوق افراد عضو و تحت پوشش در قبال تعهدات قانونی سازمان ها، موسســات و صندوق های بیمه ای این نظام تحت ضمانت دولت خواهد بود و دولت مکلف اســت تمهیدات مالی، اعتباری و ساختاری لازم در این زمینه را اتخاذ کند.»

تامین اجتماعی امری حاکمیتی است و در تمام دنیا تامین اجتماعی چنین خصوصیتــی دارد. در مفهوم عــام تامین اجتماعی در این زمینه اصل ۹۲ قانون اساسی وجود دارد که وظیفه دولت را تامین خدمات تامین اجتماعی برای آحاد جامعه در چارچوب مشــارکت همگانی قرار داده است.تبصره یک ماده ۱ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در این زمینه اشعار می دارد:

«برخورداری از تامین اجتماعی به نحوی کــه در این قانون می آید حق همه افراد کشور و تامین آن، تکلیف دولت است.»

کمک دولت به لحاظ تامین بخشــی از حق بیمه ها یکی دیگر از شاخص های ویژه تامین اجتماعی است و در ایران دولت براساس ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی تامین ۳ درصد حق بیمه ها را برای آحاد جامعه متعهد شدها ست کها ین کمک و حمایت در بیمه های تجاری و پس اندازهای شخصی مشاهده نمی شود.

در تامین اجتماعی حق بیمه سرشکن می شود و کارفرما، بیمه شده و دولت هریک سهمی از آن را بر دوش می کشند، در حالی که در بیمه های تجاری کل حق بیمه توسط متقاضی پرداخت می شود. وجود اجبار در بیمه هــای اجتماعی، که براســاس قواعد آمره پشتیبانی و حمایت می شوند، موجب می شود که کلیه نیروهای مولد و کارگر تحت پوشش این حمایت ها قرار بگیرند، در صورتی که هیچ تضمینی برای پذیرش بیمه تامین اجتماعی توسط افراد در حالتی که اختیار در آن باشد، وجود ندارد. این باعث بی تکلیفی افراد بسیاری از جامعه در مواقع نیاز به خدمات تامین اجتماعی و بروز حوادثا حتمالی شده و موجب مخاطرات مختلفا جتماعی و اقتصادی می شود. بیمه در نظام های بیمه تجاریا ختیاریا ست و به غیر از مورد بیمه شخص ثالث برای دارندگان اتومبیل در خرید خدمات بیمه اجباری وجود ندارد.

یکی دیگر از کارکردهای تامین اجتماعی آرامش خاطری است که کارگــران و نیروهای مولد به دلیل پشــتیبانی های مختلف بیمه ای خواهند داشت. این امر ضمن ایجاد انگیزه باعث افزایش بهره وری در کار خواهد شد.

در بیمه هــای تامین اجتماعی به لحاظ ماهیــت بیمه ای، افراد یکدیگر را تحت کفالت خود قرار می دهند و ممکن اســت یک فرد با یک روز اشتغال در کارگاهی دچار حادثه ناشی از کار شود و ازکارافتادگی وی توسط کمسیون های پزشکی سازمان تایید شود، در این صورت این فرد تا آخر عمر از مستمری ازکارافتادگی بهره مند می شــود و در صورت فوت نیز افــراد تحت تکفل او از مســتمری بازماندگان برخوردار خواهند شد. در تامین اجتماعی کلیه نیازهای فــردی، خانوادگی و اجتماعی فــرد مورد توجه قــرار می گیرد و حمایت های خاص آن ارائه می شــود. بنابراین نظام هــای تامین اجتماعی بــه هیچ یک از نیازهــای مادی و رفاهی فرد بی توجه نیســتند. مهم ترین خدماتی که به هیچ وجه در بیمه های تجاری و… ارائه نمی شــوند عبارت اند از: مستمری بازنشســتگی، فوت و ازکارافتادگی کلی، غرامت نقص مقطوع، مستمری ازکارافتادگی جزئی، بیمه بیکاری،انواع خدمات درمانی اعم از سرپایی، بستری، خدمات تشخیصی، دارو و غرامت های دستمزد ایام بیماری و بارداری، کمک هزینه ازدواج، کمک هزینه کفن و دفن، کمک هزینه های عائله مندی، خواروبار، و حق مسکن برای مستمری بگیران، هزینه های پروتز و اروتز، هزینه های سفر بیمه شده بیمار و همراه.

منبع» آتیه نو / محمد حسین قشقایی