بانک‌مرکزی مانع ورشکستگی موسسات مالی غیرمجاز نشود

 یک استاد دانشگاه با بیان اینکه اقتصاد ایران در میانه حباب غول پیکر سود سپرده است گفت: چنانچه در شرایط فعلی نرخ سود بانکی متناسب با نرخ تورم کاهش یابد، آنچه در عمل رخ می دهد هدایت منابع از بانکهای بزرگ و سالم به سمت موسسات مالی است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، محمد حسین ادیب، استاد دانشگاه است و از جمله افرادی است که با تحلیل شرایط موجود، نگاه آینده نگرانه به تحولات اقتصادی ایران دارد.

او با شناختش از سیستم بانکی و اقتصاد ایران معتقد است، ۸۰ درصد حجم نقدینگی حرکت ندارد بنابراین از نظر او، سرعت گردش نقدینگی مهمتر از حجم آن است.

از نظر ادیب، اقتصاد ایران در میانه حباب غول پیکر سود سپرده است که در چنین شرایطی، مردم سپرده گذاری در بانکها را یک بازی بدون باخت می دانند و بانک مرکزی نیز با حمایت از موسسات مالی فاقد مجوز مانع از ورشکستگی آنها می شود و در عمل، به این باور دامن می زند.

او حاصل این شرایط را ۴ پیامد می داند که در گفت وگوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با این استاد دانشگاه مشروح آن و همچنین راهکارهای پیشنهادی ادیب به بانک مرکزی را می خوانید.

• ۷۸ درصد سپرده های بانکی به صورت تسهیلات زنده در اقتصاد جریان ندارد

• تنها معادل ۱۸۰ هزار میلیارد تومان از سپرده های بانکی به تسهیلات فعال تبدیل شده است

تسنیم : در فضای فعلی اقتصادی، بر حجم نقدینگی بسیار تأکید می شود اما بر سرعت گردش نقدینگی تأکیدی وجود ندارد چرا ؟

ادیب : بنابر اظهار وزیر اقتصاد ۸۰ درصد منابع بانکها قفل شده است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، تسهیلات پرداختی در سال جاری ۳۶۰ هزار میلیارد تومان است که پنجاه درصد آن تمدیدی است، به عبارت دیگر به اظهار سیف، تسهیلات در جریان فقط ۱۸۰ هزار میلیارد تومان است، با لحاظ ۷۸۷ هزار میلیارد تومان سپرده بانکی بر اساس اظهار رئیس کل بانک مرکزی، نسبت تسهیلات زنده به سپرده های بانکی ۲۳ درصد است . بنابراین، عملا ۷۸ درصد سپرده های بانکی به صورت تسهیلات زنده در اقتصاد جریان ندارد، لذا سرعت گردش نقدینگی مهم تر از حجم نقدینگی است. وقتی ۷۸ درصد از نقدینگی  تنها ثبت دفتری شده و در قسمت واقعی اقتصاد جریان ندارد. تاکید بر رشد نقدینگی، بدون تفکیک نقدینگی دفتری از نقدینگی در جریان، به اقتصاد آدرس غلط داده می شود. تنها معادل ۱۸۰ هزار میلیارد تومان از سپرده های بانکی به تسهیلات فعال تبدیل شده است. نقدینگی دفتری ثبت حسابداری است و در قسمت واقعی اقتصاد جریان ندارد.

• عدم تبدیل ۲۷ درصد از سپرده های بانکی به تسهیلات

تسنیم : بقیه سپرده های بانکی چه شده است ؟

ادیب : نزدیک به ۲۷ درصد از سپرده های بانکی به تسهیلات تبدیل نشده است .

• سرنوشت ۲۷ درصد سپرده های بانکی تبدیل نشده به تسهیلات

تسنیم : این ۲۷ درصد کجاست ؟

ادیب : یازده و هفت دهم درصد نزد بانک مرکزی است، دو  درصد نقد در صندوق است. حدود هشت و چهاردهم درصد از سپرده های بخش غیر دولتی، به دولت وام داده شده است.

تسنیم : چرا ؟

ادیب : سپرده بخش دولتی نزد بانکها ۳۸ هزار میلیارد تومان و تسهیلات به بخش دولتی ۱۰۸ هزار میلیارد تومان است. اختلاف ۷۰ هزار میلیارد تومان است  که از محل سپرده بخش خصوصی تأمین شده است.

تسنیم : مابقی ؟

ادیب : ۲۶ هزار میلیارد تومان که معادل سه و نیم درصد از کل سپرده هاست، به وسیله بانکها سرمایه گذاری شده است. سایر هم یک درصد است به این طریق جمع موارد یاد شده نزدیک ۲۷ درصد است.

• ۱۱ درصد از کل سپرده های بانکی معوق شده است

• ۸۴هزار میلیاردتومان، معوقات بانکی  

تسنیم : پس ۷۳ درصد از سپرده ها تسهیلات داده شده است، از این مقدار چه میزان معوقات بانکی است ؟

ادیب : معوقات ۸۴ هزار میلیارد تومان است که معادل ۱۱ درصد از کل سپرده های بانکی است.

• وصول اقساطی و قطره چکانی اقساط حوزه تسهیلات بانکی

تسنیم : چه میزان به بخش مسکن تسهیلات داده شده است ؟

ادیب : تسهیلات بخش مسکن سالم ترین و کم ریسک ترین تسهیلات بانکی است اما وصولی اقساط آن قطره چکانی است. عمده تسهیلات مسکن۱۰ تا  ۲۰ ساله است به هر حال  ۱۲۶ هزار میلیارد تومان از تسهیلات مسکن در سال جاری وصول نمی شود که معادل ۱۶ درصد از کل سپرده هاست. این ۱۶ درصد هیچ مشکلی ندارد فقط در سال جاری وصول نمی شود، اقساط سالهای بعد است.

• ۹ درصد کل سپرده های بانکی استمهالی است

تسنیم : تسهیلات استمهالی چقدر است ؟

ادیب : تسهیلات استمهالی ۷۰ هزار میلیارد تومان است که معادل  ۹ درصد کل سپرده هاست و  یکی از مسئولان به من گفت وام های استمهالی که تمدید می شود یک قسط پرداخت می شود و دیگر پرداخت نمی شود .

تسنیم : چرا ؟

ادیب : شما حق دارید سئوال کنید من هم حق دارم جواب ندهم .

تسنیم : بقیه سپرده ها چه می شود ؟

ادیب : ۵۲ هزار میلیارد تومان از سپرده ها به بخش ” انرژی محور ” پرداخت شده که براساس صورت های مالی منتشره در بورس، این شرکتها اصل تسهیلات را تمدید کرده اند ، بدهی بانکی ۱۲۰ شرکت بورسی ” انرژی محور  ” در سال ۹۲ بر اساس صورت های مالی منتشره در بورس، حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بوده که در اسفند ۹۳ نیز نزدیک به همین میزان بوده است. این نشان می دهد شرکتهای انرژی محور بورسی، اصل تسهیلات را تمدید کرده اند

تسنیم : تسهیلات پرداختی به شرکتهای انرژی محور بورسی چند درصد از کل سپرده های بانکی است ؟

ادیب : ۷ درصد

تسنیم : خودرو سازان و قطعه سازان چه میزان تسهیلات دریافت کرده اند ؟

ادیب : این دسته ۱۸ هزار میلیارد تومان به حسب صورت های مالی منتشره در بورس، تسهیلات بانکی دارند که معادل دو و سه دهم درصد از کل سپرده هاست و مقایسه آن با اسفند ۹۲ نشان می دهد اصل و فرع تمدید شده و بانکها وصولی از این محل نداشته اند.

تسنیم : تسهیلات شرکتهای دارویی چه میزان است ؟

ادیب : تسهیلات شرکتهای داروئی بورسی ۳۲۰۰ میلیارد تومان است که معادل نیم درصد سپرده هاست و مقایسه با سال قبل نشان می دهد که اصل و بهره تمدید شده است.

تسنیم : مابقی سپرده ها در چه موردی تخصیص یافته است ؟

ادیب : به حسب صورت های مالی منتشره در بورس دو بانک کوچک  در بورس ۳۱ هزار میلیارد تومان از سپرده ها را به خودشان وام داده اند که بلوکه شده است و صورت های مالی به دقت آن را نشان می دهد و معادل ۴ درصد از کل سپرده هاست.

تسنیم : برای اینکه مطالب رئیس کل بانک مرکزی راستی آزمائی شود فقط کمتر از  دو درصد باقی مانده است اگر تکلیف این کمتر از دو درصد هم روشن شود به دقت روشن می شود که چگونه ۷۸ درصد سپرده ها  قفل شده است ؟

ادیب :کمتر از دو درصد از کل سپرده ها نیز در صورت مالی یک بانک کوچک بلوکه شده است.

تسنیم : یعنی اظهارات رئیس کل بانک مرکزی در مورد قفل شدن ۷۸ درصد منابع سپرده ای صحیح است ؟

ادیب : بله

تسنیم: نظرات وزیر اقتصاد در مورد قفل شدن ۸۰ درصد منابع چطور ؟

ادیب :  منبع همه مطالبی که اینجا اظهار شد یا منابع بانک مرکزی در خرداد ۹۴ است و یا در مورد وام های استمهالی هم اظهارات جناب طیب نیاست و در باقی موارد نیز صورت های مالی منتشره بوسیله بورس است، امامطالب جناب طیب نیا ناظر به قفل شدن ۸۰ درصد منابع بانکهاست، تحلیل من  ناظر به سپرده های بانکی است.سپرده جزء منابع بانکی است اما منابع، موارد دیگری را هم شامل می شود .

• تورم فقط از ۲۳ درصد از سپرده های بانکی تولید می شود

تسنیم : شما به سئوال من درخصوص تاکید بر سرعت گردش نقدینکی به جای حجم نقدینگی پاسخ ندادید؟

ادیب : ۷۸ درصد از سپرده های بانکی قفل شده است و حرکت ندارد لذا سئوال شما که سرعت گردش نقدینگی مهم تر از حجم نقدینگی است صحیح است، ۷۸ درصد از نقدینگی ثبت حسابداری است و در اقتصاد واقعی جریان ندارد و لذا تورم هم ایجاد نمی کند تورم فقط از ۲۳ درصد از سپرده های بانکی تولید می شود.

تسنیم : بر این اساس  مطلب معاون نظارت بانک مرکزی که شرکتهای بزرگ تسهیلات دریافتی را پس نمی دهند و اگر بازپس دهند حداکثر از یک بانک دیگر وام می گیرند صحیح است؟

ادیب : بر اساس اطلاعات شرکتهای بورسی به استثنای یک بخش بله همین طور است

*بزرگترین عامل معوقات بانکی ؛ ورود وام گیرندگان بانکی به سفته بازی و عدم توان بازپرداخت آن

تسنیم : بنابر اظهار برخی کارشناسان اقتصادی، نکته حائز اهمیت در افزایش نقدینگی ، مدیریت نقدینگی است نه حجم آن،این دغدغه وجود دارد که اگر با بسته جدید بانک مرکزی نقدینگی جدید به اقتصاد تزریق شود به سمت بخش های حبابی حرکت کند از همین منظر نیز به بسته اقتصادی دولت برای خروج از رکود و عدم اشاره به چنین بحثی در آن انتقاد وارد کرده اند. نظر شما در این خصوص چیست؟

ادیب: سفته بازی در همه زمینه ها متوقف شده است  سفته بازی در مسکن ، بورس ، طلا ، خودرو و ارز دیگر وجود ندارد ، یکی از آثار مهار تورم،  حذف سفته بازی از اقتصاد کشور است لذا سرمایه ها اکنون به سمت فعالیت های سفته بازی نمی رود، دولت در این حوزه کاملا موفق عمل کرده است. بنابراین دیگر نگرانی از ورود منابع جدید بانکی به بخش های سفته بازی وجود ندارد اما کسانی که در گذشته با وام های بانکی وارد معاملات سفته بازی شده اند و حالا گیر کرده اند مسئله دیگری است،  اکنون کسی وام نمی گیرد تا وارد سفته بازی  شود اما کسانی که در گذشته با وام بانکی وارد معاملات سفته بازی شده اند گیر کرده اند و قادر به بازپرداخت تسهیلات نیستند. اتفاقا بزرگترین عامل معوقات بانکی در وضع موجود همین افراد اند.

• سرعت نقدینگی مهمتر از حجم نقدینگی است

تسنیم: بالاخره حجم نقدینگی مهم است یا مدیریت آن ؟

ادیب : حجم نقدینگی مهم نیست چون ۸۰ درصد آن حرکت ندارد، مهم سرعت گردش نقدینگی است و نقدینگی به سمت سفته بازی هم نمی رود چون سفته بازی متوقف شده است. اما سفته بازان قبلی قادر به فروش دارایی درگیر سفته بازی نیستند تا تعهدات بانکی خود را پرداخت کنند .

تسنیم : چرا شورای پول و اعتبار  کاهش سود سپرده را در دستور کار قرار نمی دهد تورم کاهش یافته اما سود سپرده و نرخ بهره کاهش نیافته است ؟

ادیب : مطلب جناب تهرانفر معاون نظارت بانک مرکزی صد درصد صحیح است که موسسات یا بانکهایی که سود بیشتر به سپرده می دهند واحد هایی نیستند که بازدهی بیشتر دارند، اینها واحدهایی ورشکسته هستند که دیگر هیچ چیز برایشان مهم نیست و سود بیشتر به سپرده می دهند تا مشکل را به بعد منتقل کنند، از این ستون به آن ستون فرج است فقط همین.

مدیر عامل یکی از بانکهای موفق بخش خصوصی اظهار داشت  موسسات ورشکسته سود بالا به سپرده پرداخت می کنند و اگر بانکهای سالم و بدون مشکل  با آنها رقابت نکنند منابعشان را از دست می دهند و ورشکست می شوند، لذا امروز لیدر نظام بانکی، موسسات مالی ورشکسته اند همه یا باید دنبال آنها حرکت کنند یا ورشکست می شوند و این بهت آور است.

• کاهش سود سپرده در شرایط فعلی یعنی هدایت منابع از بانکهای بزرگ به موسسات مالی

تسنیم : نگفتید علت عدم کاهش نرخ سود سپرده متناسب با کاهش تورم  توسط شورای پول و اعتبار چیست ؟

ادیب : اگر شورای پول و اعتبار سود سپرده را کاهش دهد بانکهای دولتی و بزرگ آن را رعایت می کنند و موسسات مالی ورشکسته با پرداخت سود بالاتر منابع بانکهای موفق، بزرگ و بدون مشکل را جذب می کنند لذا در عمل کاهش سود سپرده چون الزام موسسات مالی را به همراه ندارد، فقط به سود موسسات مالی تمام می شود. کاهش سود سپرده با توجه به وضعیت موجود یعنی هدایت منابع از بانکهای بزرگ  و سالم به موسسات مالی .

• ذهنیت افکار عمومی؛ سپرده گذاری در بانکها یک بازی بدون باخت است

تسنیم : ریشه این مشکل به چه باز می گردد ؟

ادیب : این تلقی در افکار عمومی ایجاد شده که سپرده گذاری در بانکها یک بازی بدون باخت است،  این برداشت ایجاد شده که سپرده گذاری در بانکها هیچ ریسکی ندارد لذا همه در حال تعطیل کردن کسب و کار و سپرده گذاری در بانکها هستندو هیچ بخشی از منظر بازده، قادر به رقابت با سپرده گذاری در بانکها نیست .

* اقتصاد ایران در میانه حباب غول پیکر سود سپرده است

تسنیم : این وضعیت را چگونه ارزیابی می کنید ؟

ادیب :  اقتصاد ایران در میانه حباب غول پیکر سود سپرده است.

• وظیفه بانک مرکزی این نیست که مانع ورشکستگی موسسات مالی و بانکها شود

تسنیم: چرا افکار عمومی سپرده گذاری در بانکها را یک بازی بدون باخت می داند ؟

ادیب : به سبب عملکرد بانک مرکزی ، وظیفه بانک مرکزی در ایران غلط تعریف شده است وظیفه بانک مرکزی این نیست که مانع ورشکستگی موسسات مالی و بانکها شود اگر موسسات مالی که ورشکست می شوند بانک مرکزی مانع شود سنگ روی سنگ بند نمی شود و این دقیقا کاری است که بانک مرکزی انجام می دهد.

تسنیم : بیشتر توضیح دهید ؟

ادیب : بانک مرکزی از یکسو اعلام می کند که موسسات مالی غیر مجاز حق فعالیت ندارند از سوی دیگر تا کنون هر موسسه مالی مجاز یا غیر مجاز که ورشکست شده بانک مرکزی دخالت کرده و یک موسسه مالی یا بانک دیگر را موظف کرده که بدهی آن موسسه ورشکسته را به عهده بگیرد .

تسنیم : می توانید یک مثال عینی بزنید .

ادیب : جز یک موسسه مالی در شرق کشور که بانک مرکزی با شجاعت در چند ماه اخیر به این شیوه دخالت نکرد تا کنون با قاطعیت عرض می کنم،  همه موسسات مالی مجاز و غیر مجاز که تا کنون ورشکست شده اند بانک مرکزی یک موسسه مالی دیگر را موظف کرده که بدهی آن را به عهده بگیرد از دو موسسه مالی در اصفهان در دهه قبل تا یک موسسه در آذربایجان، به قول سعدی از قونیه تا دمشق  هر موسسه مالی که ورشکست شود، مطمئن است که بانک مرکزی یک موسسه مالی دیگر را موظف می کند تا زیان آن را به عهده بگیرد.

• ۴ پیامد جلوگیری بانک مرکزی از ورشکستگی موسسات مالی غیرمجاز

تسنیم : مگر وظیفه بانک مرکزی صیانت از سپرده مردم نیست ؟

ادیب :  وقتی بانک مرکزی در عمل مانع می شود تا مردم هزینه ورشکست شدن یک موسسه مالی غیر مجاز را به چشم بینند این شیوه عمل چهار پیامد ایجاد می کند، پیامد اول این است که در سپرده گذار این ایده ایجاد می شود که سپرده گذاری باخت ندارد  و موسسه مجاز و غیر مجار فرقی ندارد . پیامد دوم این است که موسسات مالی غیر مجاز جسور می شوند تا اقدامات خود را ادامه دهند . پیامد سوم این است که یک سری موسسه مالی ورشکسته لیدر نظام بانکی می شوند و هر بانکی که در مسابقه آنها برای پرداخت سود بیشتر به سپرده  شرکت نکند ورشکست شود .  پیامد چهارم این است که در فضای کسب و کار همه می خواهند کار را تعطیل کنند و منابع آن را در بانک سپرده گذاری کنند.

• بانک مرکزی اجازه دهد موسسات مالی غیرمجاز ورشکست شوند

تسنیم : چه باید کرد ؟

ادیب : بانک مرکزی باید اجازه دهد تا موسسات مالی غیر مجاز ورشکست شوند باید اجازه داد تا سپرده گذاری در بانکها یک بازی بدون باخت نباشد این شیوه به تمرکز ریسک در بانکها می انجامد عملکرد بانک مرکزی نباید به انباشت ریسک در بانکها منجر شود نتیجه این شیوه عملکرد بانک مرکزی ریسک زدائی از کل اقتصاد و انباشت ریسک در بانکهاست وظیفه اصلی بانک مرکزی در همه دنیا حلوگیری از تمرکز ریسک در یک بخش است ریسک ها باید متفرق باشد عملکرد بانک مرکزی به تمرکز ریسک در ایران می انجامد .

تسنیم : ارزیابی کلی شما از وضعیت موجود چیست ؟

ادیب : سود سپرده باید از محل بازده تسهیلات و یا سود بانک از سرمایه گذاری تامین کند، اکنون سود سپرده گذار از محل زیان وام گیرنده و زیان بانک تامین می شود، ریسک از وام گیرنده به بانک  منتقل می شود اما به سپرده گذار منتقل نمی شود تا زمانی که ریسک یک موسسه ورشکسته به سپرده گذار منتقل نشود وضع همین است که هست .

تسنیم : دقیقا در نقطه موجود بانک مرکزی چه باید انجام دهد ؟

ادیب : در همین لحظه ای که ما گفتگو می کنیم یک موسسه غیر مجاز ورشکسته قادر به بازپرداخت سپرده های مردم نیست امیدوارم بانک مرکزی به گونه ای دخالت کند که برای موسسات غیر مجاز موجود درس شود نه اینکه آنها جسورتر شوند.

گفت وگو از: مریم سلیمی