نقش حسابرسی نوین
نقش حسابرسی نوین
غلامحسین دوانی.عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، عضو انجمن حسابداران خبره آمریکا
رشد فزاینده سرمایه‌داری جهانی و سرعت فرآیند جهانی‌شدن حسابرسی را با مشکل مواجه کرده است. هرچه سرعت جهانی‌شدن شدت یابد پروسه ادغام و تجزیه شرکت‌ها نیز سرعت می‌یابد. در این پروسه احتمال فساد و تقلب دوچندان می‌شود.
تحقیقات به‌عمل‌آمده پیرامون فساد، کلاهبرداری و تقلب در مورد شرکت‌های آنرون، ورلدکام، زیراکس، پارمالات و… همگی موید این امر است که در تمامی این شرکت‌ها مراحل تجزیه و ادغام وجود داشته و از همان تاریخ حساب‌سازی و دستکاری در حساب‌ها صورت گرفته که چند سال بعد این فساد برملا شده است. با توجه به گستردگی بورس‌های جهان و تعدد سهامداران جزء به‌ویژه خانوارها سقوط و ورشکستگی هر یک از شرکت‌ها به معنی از دست‌رفتن ثروت بخش قابل‌توجهی از جامعه است بنابراین بازارهای سرمایه رویکرد جدیدی را در قبال تقلبات، تخلفات و ناشی‌گری‌های گزارشگری مالی اتخاذ کرده‌اند. پیشینه این رویکردها از دهه ۱۹۷۰ و سپس در جریان تقلب انتخاباتی ریاست‌جمهوری آمریکا (واترگیت) سپتامبر سیاه دهه ۱۹۹۰ بود که منجر به انتشار گزارشات «کنترل‌های داخلی و حاکمیت سهامداران» در کشورهای انگلستان و آمریکا شد.
در حال حاضر مهم‌ترین مسوولیت‌های حسابرسان تاکید بر شناخت حسابرسان از محیط کنترلی، ریسک تجاری و شناخت کسب و کارهای جدید به‌عنوان بخشی از فرآیند عملیات حسابرسی است. همچنین افزایش مسوولیت حرفه‌ای حسابرسان در مقابل جامعه در ارتباط با موضوعات نوین اقتصاد جهانی نظیر پولشویی، فساد و تقلبات گسترده بحث‌های خاصی را پیرامون استقلال حسابرسان و تغییر در مقررات نظارتی مربوط به حسابرسان پیش آورده است. شاید در راستای همین مسوولیت‌های جدید است که بازار سرمایه جهانی حتی در مورد تشکیل موسسات حسابرسی و فراهم آوردن راهکارهای قانونی جهت مقابله با فساد و تقلب در موسسات حسابرسی هم قوانین خاصی را تدوین کرده که مشهورترین آن در حال حاضر قانون «ساربنز آکسلی» است که حاکم بر تمامی شرکت‌های سهامی عام پذیرفته‌شده در بورس آمریکاست که طبق این قانون شرکت‌های آمریکایی جهت فعالیت‌های برون‌مرزی خود نیز باید آن را رعایت کنند.
حسابداران رسمی امین ناظر ملت به شمار می‌روند و باید به افراد و سازمان‌ها در راهبری و توسعه جامعه کمک کنند که این امر نیازمند اعتماد جدی مردم به حسابداران رسمی است اما این اعتماد چگونه تحقق خواهد یافت. بدون شک پروسه اعتماد و اطمینان‌یابی مردم همچون پروسه اعتباربخشی گزارشات حسابرسی چندان آسان نیست. همین مهم باعث شد که فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) در سال ۲۰۰۳ به بازنگری نقش خود در راستای تحقق منافع عمومی پرداخت و نهایتا هیات مراقبت از منافع عمومی (PIOB) تشکیل شد که امروزه فعالیت آن دوچندان شده است. از طرف دیگر هیات استانداردهای بین‌المللی از دسامبر ۲۰۰۳ پس از جمع‌بندی اولیه از وقایع آنرون، ورلدکام موضوع بهبود گزارشگری در سطح جهان را با هدف تجدید نظر در استانداردهای بین‌المللی حسابداری در دستور کار قرار داد که تاکنون تغییرات و تجدیدنظرهای متعددی در استانداردهای حسابداری صورت گرفته است. از جمله در استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره ۲۴ موضوع افشای حقوق و مزایای مدیران ارشد شرکت‌ها و تعریف مجدد اشخاص وابسته و الزام افشای اشخاص وابسته و الزام افشای تعهدات، شرایط و تضامین معاملات اینگونه اشخاص و همچنین افشای مفروضات مهم مدیریت در تعیین برآوردهای حسابداری که باعث تعدیلات با اهمیت در مبلغ دفتری دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌شود از جمله این تغییرات هستند. انتشار کتاب «چرا و چگونه حسابرسی باید تغییر کند Why & how audits change» از انتشارات موسسه جان وایلی در سال ۲۰۰۳ نشان داد که به‌علت پیشرفت فنون و ابزارهای تجارت الکترونیکی حسابرسان باید مهارت‌های حرفه‌ای خود را مطابق تجارت روز فوق‌العاده افزایش دهند و از اعمال یکسویه تجارب سنتی پرهیز کنند و به شیوه‌های نوین ارزیابی و ریسک مسلط شوند تا مقهور صورت‌های گمراهکننده نشوند. اگر حسابرسان و مدیران را طرفین یک مبارزه در راستای تهیه صورت‌های مالی و اعتباردهی آن بدانیم از آنجا که امروزه بسیاری مدیران با ترفندها و چم و خم‌های استانداردهای حسابداری و حسابرسی آشنا شده‌اند لازم است حسابرسان نیز با راهکارهای حساب‌آرایی و فریب و تقلب در صورت‌های مالی آشنا شوند تا بتوانند صورت‌های مالی گمراهکننده را بازشناسند. حادثه گیلان پاکت در سال ۱۳۷۵ و سقوط دهشتناک سهام برخی شرکت‌ها در سال ۱۳۸۳ در ایران و همچنین بررسی موردی سقوط سهام شرکت‌های آنرون، ورلدکام، زیراکس، پارمالات، AIGو… . ده‌ها مورد دیگر در بازارهای بورس جهان همه و همه نشان از سقوط ارزش و اخلاق در اقتصاد و غلبه فساد و تقلب بر ارزش‌ها است. بنابراین حسابرسان در چنین شرایط و محیطی اولا باید کوشش کنند خود چرخ فساد نگردند و ثانیا به «اتکای به استقلال و آیین رفتار حرفه‌ای» بی‌رحمانه در افشای این فساد و تقلب کوشش کنند زیرا بار سنگین فساد، کلاهبرداری، تقلب در بورس‌های جهان بر دوش سهامداران جزء و مردم قرار داد که حسابرسان را امین خود می‌دانند. دستگاه‌های نظارتی بورس‌های جهان نیز چنانچه بخواهند در خدمت مردم قرار بگیرند باید از طریق افشای کامل صورت‌های مالی، شفاف‌سازی اطلاعات و آشکارکردن همه اطلاعات نهایی شرایط یکسان و عادلانه‌ای را در بازار سرمایه حاکم کنند که در غیراین‌صورت بورس‌های جهان ملعبه دست متقلبان و فریبکاران خواهد شد.
منبع: روزنامه شرق
