مالیات ارزش افزوده‌ای که گم میشود
هر چند مالیات ارزش افزوده به عنوان یکی از پایه‌های درآمدی مطمئن در اقتصاد است، اما سازمان امور مالیاتی به دلیل نداشتن زیرساخت‌های مناسب مانند شیر بی‌یال و کوپال توانایی اخذ آن را نداشته و بخشی در میان راه گم میشود. مالیات ارزش افزوده یکی از پایه‌های مالیاتی مؤثر در جهت شفاف‌سازی مبادلات مؤدیان در بازار و اقتصاد کشور به حساب می‌آید.این مالیات در آغاز با چالش‌های متعدد روبرو شد و معضلاتی را به همراه داشت، اما با وجود گذشت چند سال از این موضوع به یکی از پایه‌های دائمی کسب درآمد در کشور منجر شده است، اما همچنان مشکلاتی در وصول این درآمد وجود دارد که دود آن در چشم مصرف‌کننده و در نهایت دولت برای تامین هزینه‌های جامعه می‌رود.
یکی از طلافروشان در بازار با تأیید این موضوع عنوان می‌کند در بازار سبزه میدان که محل تمرکز طلافروشان است، مالیات ارزش افزوده کمتر دریافت میشود، زیرا مالیات درستی به دولت نمی‌دهند؛ بازار رقابتی بوده و همه به دنبال فروش بیشتر هستند، اما در نقاط دیگر تهران تمرکز روی دریافت این مالیات بیشتر است.
این مؤدی عنوان می‌کند بیشتر طلافروشان به دلیل اینکه فعالیتشان شفاف نیست و امکان رصد این موضوع از سوی سازمان مالیاتی وجود ندارد، مالیات را از مصرف‌کننده یا همان مردم اخذ کرده، اما به دولت نمی‌دهند.
وی معتقد است، بیشتر فروشندگان مالیات ارزش افزوده را به چشم سرمایه در گردش و منابعی برای توسعه کار خود می‌دانند، زیرا به راحتی از مصرف‌کننده دریافت کرده و به سختی به دولت می‌دهند و این منابع حدود یک سال در گردش است و بخشی از آن به دولت پرداخت میشود.
این طلافروش علت عدم شفافیت را نبود زیر ساخت‌های مناسب سازمان مالیاتی دانست و عنوان می‌کند: این سازمان توانایی لازم جهت رصد معادلات و خرید و فروش‌ها را ندارد و معمولاً بر اساس برآورد، درصدی روی مالیات سالهای قبل گذاشته و از فروشنده وصول می‌کند.
در نظام مالیات ارزش افزوده فروشنده حلقه واسط بین مصرف‌کننده نهایی و دولت بوده و در حقیقت به عنوان امین دولت محسوب میشود، اما به علت ناکارآمدی نظام موجود مالیات ستانی تاکنون این امر به طور کامل محقق نشده و مسئولان نیز در اخذ این مالیات با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند، با این حال طی سالهای گذشته تلاش برای نوسازی و اصلاح فرآیندهای نظام مالیات ستانی و استفاده از شیوه‌های جدید و در اختیار داشتن ابزارهای مدرن و نوین صورت گرفت، اما باز هم جای کار بسیاری دارد.
یکی دیگر از طلافروشان در مورد مالیات ارزش افزوده معتقد است درست است که فروشندگان حلقه واسط بین مصرف‌کننده و دولت هستند، اما از این طریق مسئولان به دنبال شفاف شدن حجم معاملات و خرید و فروش‌های ما هستند تا بتوانند مالیات را واقعی بگیرند، به همین علت قطعاً به مذاق ما خوش نمی‌آید.
در همین رابطه حسین احمدی کارشناس امور مالیاتی در پاسخ به این سؤال که چرا دولت قادر به شفاف‌سازی معاملات و خرید و فروش‌ها در بازار نیست، یادآور شد: در این رابطه ذینفعان و صاحب‌نظران زیادی وجود دارد که نمی‌خواهند به دلیل معاملات کلانی که انجام می‌دهند، اطلاعاتشان شفاف شود. بانک مرکزی و بانک‌ها به عنوان متولی اصلی تراکنش‌های مالی در سطح اقتصاد به عنوان یک عامل مهم در شفاف‌سازی این مالیات نقش مهمی دارند که البته به دلایلی با پیچ و خم‌های زیادی برای همکاری با سازمان‌های مالیاتی وجود دارد.
این کارشناس عنوان می‌کند اطلاعات و دیتاهای مربوط به این امر به عنوان یک عامل تعیین‌کننده به سازمان داده نمی‌شود و آنها نیز قدرت مطالبه آن را به درستی ندارند، در کنار آن نباید از نقش افراد صاحب موجود و پشت پرده در اجرای این موضوع غافل شد.
به گفته احمدی در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا که نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی آنها بیش از ۱۰ درصد است هر مؤدی باید فعالیت شفاف داشته باشد و تمامی معاملات و تراکنش‌ها در هر سطحی یک نسخه از آن حساب مؤدی مالیاتی ثبت میشود و دست آخر پایان سال مالی به صورت دقیق محاسبه و مالیات آن وصول میشود.
نکته اینکه میان شهروندان و مسئولان هیچ تفاوتی و پرداخت مالیات وجود دارد و در صورت بروز تخلف به طور جدی با این موضوع برخورد میشود، اما در کشور ما صاحبان قدرت و همچنین برخی صنوف به دلیل آنکه می‌دانند به ابزار قدرت و توانمندی لازم برای دریافت مالیات حقه در سازمان مالیاتی وجود ندارد، با توسل به ابزارهای مختلف درصدد فشار مسئولان بوده تا با منحرف کردن افکار عمومی مسیر مالیات ستانی را از ریل اصلی خارج کند که البته تا حدودی در این رابطه نیز موفق بودند.
وی تأکید کرد: نتیجه اینکه تاکنون نظام مالیات ستانی در گیر و دار پیچ و خم‌ها و دست‌اندازهای متعدد هنوز هم با شیوه سنتی پیش‌بینی و برآورد نسبت به دریافت مالیات اقدام می‌کند و همین مالیات منجر به بروز بسیاری از مشکلات میشود.
حسین اصلانی از دیگر کارشناسان مالیاتی به شیوه مالیات ستانی اشاره می‌کند و معتقد است: به غیر از شرکت‌های بزرگ که صورت حساب و دفاتر شفاف تری نسبت به اصناف و کسبه دارند، بنابراین مالیات ارزش افزوده با دفاتر خرید و فروش ناقص و عدم آگاهی از تراکنش‌های مالی به شیوه برآورد دریافت میشود.
این کارشناس تاکید می‌کند: اطلاعات موجود سازمان نیز به روز نیست و براساس دیتای ناقص از خرید و فروش‌ها انجام میشود.
وی در مورد صندوق‌های فروش مکانیزه در راستای اجرای قانون مالیات ارزش افزوده می‌افزاید: عملا فشارهای زیادی برای اجرایی نشدن این طرح وجود داشته و دارد و صنوف و مودیان حاضر به نصب این صندوق‌ها نیستند. سازمان مالیاتی در این زمینه تاکنون مدارا کرده زیرا توانایی و قدرت بازدارنده برای برخورد و عملیاتی کردن آن را ندارد.
اصلانی می‌گوید: به زور جریمه هم نمی‌توان نسبت به نصب صندوق‌های فروش اقدام کرد، بلکه با شیو‌های مدیریتی و عزم جدی مسئولان و روسای اصناف این اقدام عملی میشود که تاکنون چنین رویکردی هم مشاهده نشده است.
ارائه آمارهای تکان‌دهنده از فرار مالیاتی و همچنین نسبت درآمدهای این بخش به تولید ناخالص داخلی کمتر از ۰.۵ درصد میشود گویای واقعیت‌ها و پشت پرده عدم شفاف‌سازی نظام اقتصادی است، علی رغم اینکه سیاست‌های ابلاغی بر تکیه و توسعه دولت‌ها به درآمدهای پاک و واقعی مالیات تاکید دارد.
سازمان امور مالیاتی در شناسایی مؤدیان جدید و کشف فرار مالیاتی نیز موجب شده تا درآمدهای این بخش در بودجه به طور کامل محقق نشود.
قرار بود بخشی از ۷۴ هزار میلیارد تومانی بودجه سال جاری از محل توسعه شناسایی مؤدیان و کشف فرارهای مالیاتی باشد، اما این موضوع نه تنها محقق نشده که به گفته مسئولان بالغ بر ۸۰ درصد مالیات‌ها امکان وصول تا پایان سال را دارد.
منبع» فارس
