تالار شیشه‌ای همچنان بی‌تفاوت است

واکنش سرد و بی تفاوتی کلافه کننده بورس به اتفاقات اقتصادی و اخبار مثبت سیاسی و  اقتصادی همچنان ادامه دارد. انگار بازار سرمایه با همه اتفاقات دور و برش قهر کرده و اسیر در چنگال مشکلات ساختاری از جمله بالا بودن نرخ بهره بانکی و ادامه دار بودن رکود در بخش واقعی اقتصاد همچنان بی اعتنا به همه اتفاقات و بسته‌ها، راه رخوت آور خود را می‌رود. تالار شیشه‌ای به آخرین بسته اقتصادی دولت هم همانگونه واکنش نشان داد که به بقیه اخبار و تصمیم‌های اقتصادی در این دو سال گذشته واکنش نشان داده است. حرکت در سطح حدود ۶۳ هزار واحدی در شاخص کل و کاهش تعداد معاملات و کاهش تدریجی بازدهی سرمایه همچنان در بازار سرمایه کشور حاکم است.

این در حالی است که پیش بینی می‌شد با توجه به سهمی که صنعت خودرو در بازار سرمایه دارد و اثری که ارایه وام‌ به این بخش می‌تواند بر سایر بخش‌ها از جمله قطعه‌سازی‌ها و فولادسازی‌ها داشته باشد، بازار بورس هم واکنشی مثبت به اجرایی شدن این بسته از خود نشان دهد اما این اتفاق نیفتاد.
در حالی فعالان بازار سرمایه در انتظار اجرای بسته اقتصادی دولت و تاثیر آن در بازار سرمایه بودند که اجرای این بسته در هفته گذشته نیز نتوانست بورس تهران را از ادامه مسیر نزولی و بی رمق خود دور کند. با وجود اجرایی شدن بسته خروج از رکود و آغاز فروش اقساطی خودرو و اعطای کارت خرید کالا و همچنین انتشار برخی اخبار مثبت اقتصادی، بورس تهران همچنان با کاهش قیمت‌ها و افت تقاضا روزگار خود را سپری می‌کند.

کاهش حجم معاملات
این اتفاقات باعث شد تا شاخص بازار سرمایه در هفته معاملاتی گذشته در سایه حجم اندک معاملات و کاهش تقاضا به رشد ۰.۲ درصدی و ماندگار شدن در مرز ۶۳ هزار واحد رضایت دهد و کارنامه ضعیفی از خود بر جا بگذارد. وضعیتی که منجر به بازدهی ۰.۸ درصدی بورس از ابتدای سال تاکنون شده و بسیاری از سهامداران را با کاهش سرمایه و زیان مواجه کرده است.
بی رمقی بورس و کاهش انگیزه برای داد و ستد سهم موجب کاهش ارزش و حجم معاملات به عنوان یک فاکتور مهم در چگونگی وضعیت بورس نسبت به هفته ماقبل شده است به طوری که ارزش و حجم معاملات بورس در هفته گذشته به ترتیب افت ۲۵ و ۱۸ درصدی را تجربه کرد و در مجموع ۲ هزار و ۲۱۶ میلیون سهم به ارزش ۳ هزار و ۵۰۶ میلیارد ریال داد و ستد شد. همچنین در هفته مورد گزارش دفعات معاملات با رشد ۷.۷ درصدی مواجه شد و تعداد خریداران با رشد ۹.۲ درصدی به ۴۶ هزار و ۷۸۷ نفر رسید.

نگاه کوتاه مدت سرمایه‌گذاران
یکی از مشکلات مهم بازار سرمایه  از نظر کارشناسان شکل‌گیری نگاه کوتاه مدت به بازدهی در این بازار تحت تاثیر شرایط ویژه سال‌های اخیر است. نگاه کوتاه مدت نسبت به بازدهی سرمایه در بازار بورس که موفقیت در آن مستلزم داشتن نگاه بلند مدت و طرح و برنامه است، به باور کارشناسان باعث شده پایداری در معاملات بورس کاهش یابد و فعالان این بازار دچار نوعی سردرگمی شوند.
برخی کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند شرایط بی ثبات اقتصادی در سال‌های گذشته باعث شکل‌گیری سرمایه‌گذاری کوتاه مدت در ذهن سرمایه‌گذاران شده است، این ذهنیت باعث شده در پروژه‌های سرمایه‌گذاری دیدگاه بلند مدتی در بازار سرمایه وجود نداشته باشد و عمدتا به صورت کوتاه مدت به سرمایه‌گذاری نگاه شود.
علی سنگینیان، رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران در باره با بیان اینکه اگر کوتاه مدت به سرمایه‌گذاری نگاه کنیم نمی‌توانیم نوسانات بازار را تحمل کنیم به ایسنا گفت: « به همین دلیل مشاهده می‌شود بازار سرمایه عمدتا یک بازار یک طرفه است، یا روند صعودی دارد و یا نزولی چون همه بازیگران آن به یک شکل بازی می‌کنند.»

بازار سرمایه زیر سایه نرخ‌های سود  و مشکلات ساختاری
از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان در مورد دلایل بی تفاوتی بازار سرمایه به بسته‌های اقتصادی از جمله بسته اخیر که حمایت از خودروسازان را هدف قرار داده است، اعتقاد دارند بازار سرمایه زیر سایه نرخ سود بانکی و بسیاری متغیر‌های دیگر مانده است و تا زمانی که این مسائل حل نشود نمی‌توان به بهبود مستمر و پایدار وضعیت این بازار امیدوار بود.
به اعتقاد آنها، روند بازار سهام تا زمانی که متغیرهای اصلی آن از جمله نرخ بالای بهره بانکی و نیز فروش واقعی بنگاه‌های اقتصادی حل و فصل نشود در شرایط رکود و رخوت آور کنونی نوسان خواهد کرد و  با نوسان‌گیری نیز در بازار سهام اتفاق خاصی رخ نخواهد داد.
به باور کارشناسان بالا بودن نرخ سود بانکی شرایطی ایجاد کرده که تجار و سرمایه گذاران به دنبال سود بدون ریسک باشند. بازار سهام برای تغییر نیازمند لمس آثار متغیرهای واقعی از جمله نرخ بهره بانکی و فروش واقعی بنگاه‌های اقتصادی است.
سنگینیان در این باره با بیان اینکه در این شرایط به صورت برون زا نمی‌توانیم مشکلات بازار را برطرف کنیم  گفت: «درست است که می‌توانیم با اصلاح ساختار بازار، قواعد معاملاتی، قوانین و مقررات و سامانه معاملاتی کارایی بازار را بهتر می‌کنیم. اما زمانی که فضای اقتصاد کشور فضای مناسبی نباشد، نمی‌توانیم مشکلات اصلی بازار را برطرف کنیم. علاوه بر این باید منتظر باشیم که با برداشته شدن تحریم‌ها اثر واقعی آن را در بازار سرمایه مشاهده کنیم. این در حالی است که بهبود وضعیت بورس زمان بر بوده و یک یا دو سال به طول می‌انجامد.»

سودآوری خودروسازان  دور از انتظار است
از سوی دیگر برخی از فعالان بازار سرمایه بر این باورند انتظار برای واکنش فوری بازار سهام با اجرای بسته خروج از رکود دولت بجا نبوده و بورس در حال بررسی آثار این بسته بر عملکرد شرکت‌های بورسی است.
محمدمهدی ناسوتی‌فرد، کارشناس بازار سرمایه د درباره آثار بسته خروج از رکود دولت بر بازار سرمایه به فارس  گفت: «در حال حاضر سرمایه گذاران بازار سهام در انتظار تحقق آثار ناشی از اجرای این بسته بر عملکرد مالی شرکت‌های بورسی هستند. هم‌اکنون تضعیف تقاضا مشکل اصلی اقتصاد ایران بوده و باعث شده تا کارخانجات تولیدی با مشکل فروش مواجه باشند، بنابراین تحقق رونق انتظار بازار سرمایه از بسته‌های حمایتی دولت در شرکت‌های بورسی است.»
وی در این باره که با اجرای بسته خروج از رکود چه‌انتظاری از چشم انداز مالی و عملیاتی صنعت خودرو و مسکن می‌توان داشت؟ گفت: «چنانچه از منظر سهامداری به صنعت خودرو نگریسته شود می‌توان گفت اجرای بسته خروج از رکود از لحاظ پیش بینی سود هر سهم پس از کسر مالیات شرکت‌ها اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. چرا که صنعت خودرو با هزینه‌های مالی و مشکلات بنیادی هنگفتی مواجه است اما از لحاظ ملی به دلیل سهم صنعت خودرو در اشتغال کل همواره دولت‌ها حمایت‌های بی دریغی از این صنعت داشته‌اند و اکنون بسته خروج از رکود دولت از لحاظ پابرجایی و زنده ماندن صنعت خودرو می‌تواند تاثیر گذار باشد.» به باور این کارشناس بازار سرمایه اینکه تصور کنیم دولت همواره بر روی صنعت خودرو به منظور ایجاد و رشد اقتصادی اصرار و پافشاری می‌کند با واقعیت همسو نیست زیرا با وجود اینکه  صنعت خودرو در بخش اشتغال کشور از سهم بالایی برخوردار است اما دولت صرفا برای ایجاد رشد اقتصادی در این بخش تمرکز نکرده است. به گفته کارشناسان اینکه بورس هنوز نسبت به اجرای بسته خروج از رکود دولت واکنشی نشان نداده ناشی از موقتی بودن شوک اجرای این طرح بوده و این در حالی است که به طور معمول ایجاد و اعمال نرخ‌های دستوری برای سیاست‌های مالی نه تنها آثار مثبتی در بر نخواهد داشت بلکه به ایجاد شکاف و یا رانت بادآورده برای عده‌ای قلیل می‌انجامد.