حسابداری دادگاهی و عدالت

[حسابداری دادگاهی و عدالت]

به سبب توسعه و گستردگی فعالیت های مدیریتی واحد تجاری، داده های حسابداری جایگاه مهمی در مدیریت بنگاه ها دارند. بنابراین، اطلاعات باید اتکاپذیر باشــند تا نتایج فعالیت های مالی بتواننــد در کمک به فرآیند تصمیم گیری مدیریت و دیگر گروه ها یاری دهنده باشــند. که با موافقت ضمنی کارکنان – هم راستا با این توسعه ها، شمار رفتارهای متقلبانه ی حسابداران و مدیران ارشــد صورت می گیرند- به شکل چشم گیری افزایش یافته است. افزایش رفتارهای متقلبانه علاوه بر صورت های مالی و نتایج فعالیت شــرکت ها، اقتصاد کشور را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین، وضع ضوابط جدید، برقراری مجموعه ی جدیدی از استانداردها، و ایجاد حوزه های جدید در حسابداری – به عنوان پیامد فشارهای وارده از بیرون شرکت و سازمان های بین المللی- گریزناپذیر شــده اســت. از این رو، در بسیاری از کشــورها، کنترل حسابداری و گروه های حرفه ای نظیر حسابرســی داخلی، حسابرسی مســتقل، و مشاوره های گواهی شده جایگاه مهمی در حسابداری پیدا کرده اند. امروزه رفتارهای متقلبانه افزایش یافته است، از این رو کشف و پیش گیری چنین رفتارهایی دشوارتر از گذشته شده است. از طرفی، تراکنش های تجاری پیچیده تر شده اند و اختلافات بین افراد و موسسات افزایش یافته است. این امر سبب شده است تا دعاوی حقوقی از سوی هر دو طرف افزایش یابد. در نتیجه، نیاز مشاوران حقوقی و دادگاه ها به کارشناسان حسابداری بیش از گذشته احساس می شود. در کشورهای دیگر این نقش را حسابداری دادگاهی ایفا می کند. الزامات جهانی شدن و استانداردسازی ایجاب می کند این نقش در ایران نیز به کار گرفته شود.
حسابداری دادگاهی

رفتارهای متقلبانه در ثبت ها و سوابق حسابداری، نه تنها مالکان و سرمایه گذاران شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه بر کارکنان، موسســات اعتباری، دولت، و حسابرسی شرکت نیز تاثیرگذار است. سوابق حسابداری، یادداشت ها، صورتحساب ها، ترازنامه و موارد دیگر، می توانند توســط متقلبان ماهر دستکاری شــوند. اعداد صورت های مالی، میزان فروش، و موارد دیگر،  حسابدار می تواند با تقاضای مدیریت کاهش یا افزایش داده شوند. فقط یک حسابرس بگوید که کدام بخش باید با دقت مورد ملاحظه و بررسی قرار گیرد. در دعاوی دادگاهی، حضور و پشتیبانی یک کارشناس حســابداری ضروری و مورد نیاز است. انجمن حسابداران عمومی گواهی شــده ی آمریکا این نقش پشتیبانی را بدین صورت تعریف می کند: “پشتیبانی و کمک حرفه ای که هیچ مشاور حقوقی نمی تواند به دیگری ارائه کند.”

نیاز به اطلاعات اتکاپذیر، از راه صورت های مالی درســت، دانش حسابداری، و بررسی تقلب برآورده می شود. در آمریکا یک حرفه ی جدید به نام “حسابداری دادگاهی” ایجاد شــده اســت که به دنبال کشف تقلب های حســابداری است. به هر حال، چنین چیزی هنوز در کشور ما  به معانی زیر ترجمه forensic وجود ندارد. در واژه نامه ها واژه ی شده است:  *قضایی * پذیرفته شده به عنوان یک استاندارد در موارد قضایی
اصطلاح “حســابداری دادگاهی” اشاره به حسابدارانی دارد که در زمینه ی قوانین و حقوق فعالیت می کنند. در موضوعات دادگاهی و امور مرتبط با آن، حســابداران دادگاهی به دنبال ترکیب مهارت های حسابداری، حسابرسی، و بازرسی در فرآیند تصمیم گیری هستند.

گسترش شرکت های بین المللی ” که به سبب جهانی شدن و پیشرفت فناوری حاصل شده است – نیاز به بررسی جامع تر و استفاده از متخصصان تقلب در حسابداری را به وجود آورده اســت. حسابداران دادگاهی مجوز قانونی و تخصص لازم برای برآورده ساختن این نیازها را دارند. مهم ترین ویژگی حسابداری دادگاهی این اســت که حســابداران دادگاهی نسبت به دیگر حرفه ها از تقلب حسابداری آگاه تر هستند.

معمولا اصطلاح حسابداران دادگاهی به حسابداران عمومی گواهی شــده ای اطلاق می شــود که فرآیند تحلیل، بازرسی، بررسی، حسابرســی، و پرس و جو را برای حصول اطمینان و ارائه ی یک نظر کارشناسی انجام می دهند. رسیدگی به تقلب و پشتیبانی مشاوره ای در دعاوی حقوقی از جمله خدمات این حسابداران عمومی گواهی شدها ست. حسابدار دادگاهی شخصی اســت که مشاوران حقوقی را در امور حسابداری یاری می کند و به دادگاه ها برای به کارگیری حسابداری در مسائل حقوقی و بحث برانگیز کمک می کند.

حسابداران دادگاهی بر پیش گیری و کشف تقلب، بررسی تقلب در صورت های مالــی، و حوزه های مرتبط با آن و دیگر مسائل دادگاهی تمرکز می کنند. حسابداری دادگاهی می تواند به عنوان انجام بررســی ها از دیدگاه حقوقی باشد در حالی که همزمان موضوعات مالی را در مسائل تجاری به کار می گیرد. اگر ما بخواهیم که تفاوت بین یک حسابدار و یک حسابدار دادگاهی را به صورت واضح و خلاصه بیان کنیم، می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

# حسابداران به بررسی ســطحی اعداد می پردازند (فقط به اعداد توجه دارند)، در حالی که بررســی های حســابداران دادگاهی فراتر از اعداد اســت (به منشــا و عوامل به وجود آورنده ی این اعداد توجه می کنند).
# توجه دیگر حسابداران معطوف به صورت های مالی است، در حالی که توجه حسابداران دادگاهی معطوف به رویدادهای مالی است.

حسابداران دادگاهی کسانی هستند که آموزش دیده اند تا واقعیت فراتر از اعداد را کشــف کنند. این با استفاده از آگاهی و مهارت های حســابداری آنان صورت می گیرد. در حالی که همزمان تلاش می کنند مسائل حقوقی را شناسایی و حل کنند. آنان باید توانایی به کارگیری دانش حسابداری در بازپرسی های حقوقی را داشــته باشند. یک حسابدار دادگاهی، یک شخص حقوقی اســت که گزارش های نوشته شده را مورد پرسش قرار می دهد، در مختومه کردن دعوی حقوقی کمک می کند، شواهد کارشناســی را تایید می کند، به بررسی تقلب می پردازد، و در تحقیقات مربوط به جرم صورت گرفته کمک می کند.

هم حســابداری دادگاهی و هم حسابداری مالی حوزه های مهمی هستند. آنها از نظر مدیران سازمان ها، سرمایه گذاران، و بازار ســرمایه، در امر مدیریت و فعالیت درست شرکت بسیار مفید هستند. این دو گروه در صورتی به اهداف شان می رسند که از راه همکاری اطلاعاتی در حوزه های دارای پیچیدگی یاری شوند.

حسابداری دادگاهی و نقش آن در ارتقای عدالت

منظور از اجرای عدالت، اعطای حق هر کس به او اســت. عدالت ابعاد مختلفی دارد که هر کدام ناظر بر حوزه ی مشخصی است. برای مثال، می توان به عدالت اقتصادی، سیاسی، قضایی، کیفری و… اشاره کرد. مسلما عدالت مهم ترین هدف هر نظام قضایی است. در حوزه ی قضایی با دو مفهوم “عدالت قضایی” و “عدالت کیفری” رو به رو هستیم. عدالت قضایی به این امر اشاره دارد که پس از ارتــکاب جرم یا تضییع حق، مجریان عدالت، عدالت را درباره ی طرفین دعوی اعمال کنند. هر عملی که مانع اجرای این فرآیند شود، مانعی برای تحقق عدالت قضایی است. عدالت کیفری بر این اساس است که کیفر و مجازات بر اساس عدالت باشد. به عبارت دیگر، این مفهوم به تناسب جرم و کیفر نیز اشاره دارد. یکی از جنبه هایی که می تواند سبب تحقق این هدف شود، شناخت درست دادگاه ها از موضوع دعوی است؛ که گاهی ممکن است جنبه های تخصصی داشته باشند.

امروزه گســترش حوزه های مختلف و تخصصی شدن امور، موجب شده تا ماهیت اختلافات و دعاوی حقوقی نیز پیچیده تر شــود و دربرگیرنده ی حوزه های مختلف و تخصصی باشد. در نتیجــه، دادگاه ها برای صدور احکام نیاز به مشــاوره و کمک صاحب نظرانی دارند که در حوزه های مربوط از آگاهی و دانش تخصصیب رخوردارب اشند وب توانند جنبه های تخصصی مسئله ی مورد نظر را برای دادگاه شــرح دهند، تا دادگاه بتواند مطابق با قوانین و ضوابط حکم درست را صادر کند.

در زمینه ی مسائل مالی و حسابداری، حسابداران دادگاهی و کارشناسان دادگستری می توانند ابعاد تخصصی رویداد مورد دعوی را برای دادگاه روشــن و شفاف کنند تا دادگاه با داشتن اطلاعات لازم بتواند مطابق با قوانین و ضوابط حکم صادر کند. با بهبود کیفیت خدمات حســابداران دادگاهی و کارشناسان دادگســتری و، در نتیجه ی آن، شرح و تبیین بهتر مسئله ی تخصصی مورد مناقشه برای دادگاه، درک دادگاه از ماهیت این  مسائل تخصصی افزایش می یابد و حکم صادرشده توسط دادگاه تناسب بهتری با واقعیت مسئله خواهد داشت.

نیاز به حسابداران دادگاهی

در پیدایش حســابداری دادگاهی- بــه عنوان ترکیبی از مهارت های بازرســی و حسابرســی، و به عنوان یک حوزه ی تخصصی از حسابداری – دلایل زیر موثر بوده است:

۱- دعاوی حقوقی افراد و موسســات به تدریج افزایش یافته است. این امر نتیجه ی پیچیده تر شدن تراکنش های تجاری است.
۲- روابط بین افراد، موسسات و دولت باعث ایجاد مسائلی شده است.
۳- تقلب در حسابداری روز به روز در حال افزایش است و کشف این تقلب ها دشوارتر شده است.
۴- شکست ها و ناکامی های مدیریت به تدریج در حال افزایش است.
۵- مشاوران حقوقی و دادگاه ها بیش از پیش نیاز به بررسی های تخصصی دارند.

از جمله گروه هایی که ممکن است به حسابدار دادگاهی نیاز داشته باشند می توان به مشاوران حقوقی، پلیس، شرکت های بیمه، نمایندگان دولت، موسســات حقوقی وابسته به دولت، بانک ها، دادگاه ها، و دنیای تجارت و کسب و کار اشاره کرد. افزایــش نفوذگــران (هکرها) و جرم های ســایبری که به موازات پیشــرفت فناوری رخ می دهد، نیز اهمیت بیشتری را برای حسابداران دادگاهی ایجاد کرده است. این امر به سبب نیاز به امنیت و مهارت های لازم برای اجرای بازرسی های دادگاهی است.

مهارت های لازم برای حسابداران دادگاهی

حسابداران دادگاهی باید مانند کاراگاهان رفتار کنند. در یکی از مطالعات اخیر، فعالیت حسابداران دادگاهی به کار شرلوک هولمز تشبیه شد. در آن جا تاکید شده است که موارد بسیاری در گردآوری و تحلیل داده ها توسط شرلوک هلمز وجود دارد که حسابداران دادگاهی می توانند از آنها درس بگیرند. بنابراین، یک حسابدار دادگاهی خوب باید یک کاراگاه خوب باشد. حسابداران دادگاهی کسانی هستند که به منشا اعداد توجه می کنند و اعداد ظاهرشــده در صورت های مالی را بی چون و چرا نمی پذیرند. آنان باید موارد را با دقت بالایی بررســی کنند و بتوانند دانش حسابداری خود در بازرسی های حقوقی به کار گیرند.

حســابداری دادگاهی تصور عمومی از حسابداری را تغییر داده اســت. به طور کلی، تصور بر این اســت که حسابداران دارای ایده های خلاقانه نیســتند. به علاوه، گاهی تصور مردم از حســابداران این اســت که آنان افرادی هستند که عینک می زنند و همه ی وقت شــان را در یــک اتاق کوچک در میان اسناد و مدارک حسابداری می گذرانند. ویژگی متمایزکننده ی حسابداران دادگاهی از حســابداران، تجربه ی متفاوت آنان از حسابداری است.

امروزه اهمیت حسابداران دادگاهی در کشورهای غربی درحال افزایش است. کرامبلی و آپوستلو مهارت های مورد نیاز یک حسابدار دادگاهی را به شرح زیر بیان کردند:

۱- پیش زمینه ی قوی در حسابداری
۲- دانش کامل از رویه های حسابرسی
۳- فهم و درک ارزیابی ریسک
۴- درک محیط قانونی
۵- فهم و درک کنترل داخلی
۶- آگاهی از فنون کشف تقلب
۷- مهارت های ارتباطی قوی

بوزکارت و هانتر نیز مهارت های شــخصی زیر را برای حسابداران قانونی ارائه کردند:

کنجکاوی: یک حســابدار دادگاهی باید کنج کاو، و برای ترقی در شغل خود مشتاق باشد. او باید تلاش خود را به کار برد تا اعتماد و اطمینان به وجود آورد.
جدیت و سرسختی: یک حسابدار دادگاهی نباید تسلیم سختی های کار شود. او باید در دفاع از چیزی که می خواهد، مقاوم باشد.
خلاقیت: یک حسابدار دادگاهی باید در کنار رعایت اصول و استانداردهای کلی، تا حد ممکن خلاقیت داشته باشد.
درک و فهم: یک حســابدار قانونی باید هــر رویداد را با جزئیات بررسی کند. او باید درک درستی از مدیریت کسب و کار داشــته باشد و بتواند به خوبی استدلال کند. او باید در گرفتن تصمیمات اش نگاهی تحلیلی و منطقی داشته باشد.
اعتمادپذیری: یک حسابدار دادگاهی باید بداند که چگونه با دقت به سخنان افراد گوش دهد و با آنان ارتباط شنیداری یا نوشــتاری برقرار کند. او باید دارای روابط اجتماعی قوی باشد.

براساس ماهیت بررسی های دادگاهی، بعضی از حسابداران دادگاهی در بخش های عمومی مثل اداره ی پلیس یا نهادها مالیاتی فعالیت می کنند. در حالــی که بعضی دیگر از آنان در بخش های خصوصی نظیر بانک ها و شرکت های بیمه به فعالیت می پردازند. موفقیت بررسی های حسابداری دادگاهی بستگی به تعیین این دارد که کدام شواهد به عنوان معتبر یا نامعتبر بررسی خواهند شد.

حوزه های فعالیت حسابداران دادگاهی

حسابداری دادگاهی به سرعت در آمریکا و دیگر کشورها در حال گسترش است. گرچه مســائل و مشکلات بزرگتر و پیچیده تر شده اند، ولی با این وجود فرصت های پیش رو و در دسترس نیز افزایش یافته اند. حسابداری دادگاهی یک حوزه از فعالیت حسابرسان موفق و ماهر است که با مسائل عملی و نظری بسیاری رو به رو هستند. آنان در بخش های مختلف و حوزه های گسترده ای به کار گرفته می شوند.

موارد مربوط به ارائه های نادرست متقلبانه گاهی بسیار پیچیده هستند. بنابراین، نیاز اســت تا توسط کارشناسان و متخصصان بررسی شوند. حوزه ی کاری یک حسابدار دادگاهی شــامل حوزه های مشخص بسیاری اســت. هنگامی که ما با این مســائل رو به رو می شویم، دلیل این که چرا به تخصص حسابداری دادگاهی نیاز است، قابل درک خواهد بود. مسائلی که یک حسابدار دادگاهی با آنها رو به رو است به شرح زیر است:

۱- موارد مربوط به سهام داران و شرکت
۲-کسب وکار و دولت
۳-بخش های مربوط به ساخت و ساز
۴-موارد مربوط به صدمه دیدن افراد یا تصادف های رانندگی
۵-توقف فعالیت و غرامت خواستن از شرکت های بیمه
۶-بررسی تقلب شرکت یا کارمندان
۷-اختلافات مالی مربوط به فسخ قرادادها
۸-ارزیابی فعالیت موارد مربوط به زیان های مالی شرکت ها
۹-سهل انگاری حرفه ای
۱۰-وساطت و تقویت مسائل محیطی
۱۱-جرائم سایبری
۱۲-موضوعات مربوط به سرمایه ی فکری

انواع حسابداری دادگاهی

حســابداری دادگاهی، در سه حوزه ی مختلف کاربرد دارد: حمایت مشــاوره ای در دعاوی حقوقی، گواهی کارشناس، و  بررسی تقلب.

– حمایت مشاوره ای در دعاوی حقوقی
این نقش از حسابداری دادگاهی عبارت است از حمایت ها و خدمات ارائه شده به مشاوران حقوقی توسط فردی که خود مشاور حقوقی نیست؛ یا ارائه ی کمک و پشتیبانی در زمینه ی حسابداری. حسابداران دادگاهی نقش های زیر را برعهده دارند:

* گردآوری اسناد لازم برای پشتیبانی یا رد یک ادعا
* بازبینی اســناد مربوط برای انجام بررسی اولیه ی مورد و تعیین ضعف ها
* کمک به پرس و جو از شــاهدان و تهیه ی پرسش هایی در رابطه با اثبات موارد مربوط به حوزه ی مالی
* کمــک در موضوعات مالــی مربوط به بازبینــی ادعاها و مشارکت در پرس و جو از شاهدان برای تهیه ی پرسش های مکمل
* بررســی گزارش کارشناسی گروه های مقابل برای گزارش نقاط ضعف و قوت آن
* کمک برای دستیابی به هم رایی و اتفاق نظر
* شنیدن شواهد و بررسی مدارک گروه های مقابل و حاضر بودن در دادرسی، تا در بازجویی ها مفید باشد

– گواهی کارشناس
اخیرا تمایل به اســتفاده از کارشناسان در دعاوی حقوقی (به ویــژه در آمریکا و کانادا) در حال افزایش اســت. دادگاه ها برای تعیین نظرشان درباره ی مورد دعوی، پیش از محاکمه و دادرسی، باید به نظر کارشناسان توجه کنند. برای پذیرفته شدن به عنوان یک کارشــناس، دادگاهها از توانایی های مختلف کارشناســی در کنار توجه به آموزش و اعتبار فرد، دعوت به همکاری می کنند.

به طور کلی، نیاز به گواهی کارشناس در مسائل نیازمند به تخصص حسابداری نمود دارد. یک حسابدار دادگاهی استخدام  می شــود تا به واقعیت اقتصادی دست یابد، تجزیه و تحلیل مالیات را تهیه کند، شــواهد گروه مقابل را رد کند، مسائل را مشخص کند تا مورد بررسی قرار گیرند، در اظهارنظر نسبت به اســناد کمک کند، و در کسب اطلاعات از دیگر شواهد کمک کند.

وظایف حسابداران دادگاهی در زمینه ی فعالیت های مربوط به گواهی کارشناس می تواند به شرح زیر باشد:

*انجام تحقیقات لازم در رابطه با مورد و گردآوری داده های متنوع
*اظهارنظر با استفاده از این داده ها
*استفاده از این اظهارنظر برای آگاه کردن قاضی و مشاوران حقوقی در دادگاه

شواهد کارشــناس در دعاوی حقوقی موثرتر شده اند. این شــواهد مرحله ی نهایی فعالیت های حســابدار دادگاهی در دادرسی است. حسابداری دادگاهی غالبا مستقل از نظام قضایی اســت، ولی با این حال استانداردهای حقوقی در توصیف آن بسیار مهم هستند. وظیفه ی یک حسابدار دادگاهی به عنوان گواهی کارشناسی، افشای نظرات و واقعیت ها است. بنابراین، طی دوره ی قضاوت و تصمیم گیری، افراد براساس مهارت شان در اموری که نیازمند اظهارنظر گواهی گرانه  اســت، انتخاب می شوند.

–  بررسی تقلب (حسابداری بازرسی کننده)

پیشرفت فناوری، دانش حسابداری مدیران، جهانی شدن اقتصاد و ایجاد ســازمان های بزرگ بــا فعالیت های پیچیده، شرایطی را به وجود آورده است که برای کشف تقلب بررسی ها و تحقیقات بسیاری نیاز است. تقلب و سواستفاده های شغلی موجب زیان های میلیاردی می شوند. رفتارهای غیرقانونی که از راه تقلب، پنهان کاری، و سوءاستفاده از اعتماد دیگران انجام می شــوند و در آنها تهدید فیزیکی و خشونت وجود ندارد، به ) شــناخته می شوند. انجمن WCC(عنوان جرائم ســفیدان ) از این نوع جرایم با ACFE( بازرســان گواهی شــده ی تقلب عنوان “سواســتفاده و تقلب شغلی” یاد می کنند و آنها را به عنوان استفاده از موقعیت یک نفر برای بهبود موقعیت دیگری از راه سواســتفاده عمدی یا به کارگیری نادرست دارایی ها و منابع کارفرما  تعریف می کنند. این نوع جرایم همه گیر شده اند  میلیارد دلار می رسد. ۶۰۰و مبالغ آنها در آمریکا در هر سال به در نتیجه، حسابرســی تقلب ابزار مهمی برای حل این گونه مسائلا ست.

ارائه های نادرست بااهمیت از سوی شرکت های سهامی نه تنها پیامدهای مالی دارد، بلکه به شــهرت و اعتبار نیز صدمه می زنند. جرایم ســفیدان در انران، پارمالات، ورلدکام، و تایکو اینترنشنال نمونه هایی از این دسته هستند.

ترجمه و تألیف: بیتا مشایخی، و احمد آژنگ

نرم‌افزار جامع مالی و اداری ویژن

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا