آیا قیمت ارز گرانتر می‌شود؟
برخلاف همه پیش‌بینی‌ها نرخ ارز پس از توافق در خصوص پرونده هسته‌ای کشورمان نه تنها کاهش پیدا نکرد، بلکه در روزهای گذشته از مرز روانی ۳۵۰۰ تومان برای هر دلار آمریکا نیز عبور کرد تا به این ترتیب برخی کارشناسان عنوان کنند دولت تلاش دارد با افزایش قیمت ارزهای خارجی ضمن کسب درآمد بیشتر ریالی از محل فروش نفت، زمینه مناسبی هم فراهم کند تا صادرکنندگان بتوانند حضور موفق‌تری در بازارهای جهانی داشته باشند.
این استدلال تا حد زیادی درست به نظر می‌رسد، اما نکته آنجاست که در تناقض با سیاست کاهش تورمی است که دولت در دو سال گذشته آن را پی گرفته است. چرا که بخش اعظم واردات به کشور را کالاهای اساسی تشکیل می‌دهد و افزایش نرخ ارزهای خارجی نه تنها باعث گرانی این اقلام خواهد شد، بلکه در بخش تولید نیز به دلیل گرانتر شدن مواد اولیه باعث بروز مشکلاتی خواهد شد که در نهایت در تورم افسار گسیخته متجلی می‌شود.
این نظرهای متفاوت و گاه متناقض در حالی مطرح می‌شود که صادرکنندگان و تولیدکنندگان در کشور بیش از آنکه به دنبال گرانی و یا کاهش ارزهای خارجی باشند، خواهان ثبات در نرخ دلار و دیگر ارزهای مهم بین‌المللی هستند. چرا که با ثبات در بازار ارز امکان برنامه‌ریزی تولیدی و بازرگانی برای فعالان اقتصادی به وجود می‌آید. حال گرانی دلار در روزهای گذشته باعث شده تا نگرانی‌هایی در میان فعالان اقتصادی به وجود آید. چرا که همین دو سال پیش بود که به یکباره قیمت ارز بالا رفت و سبب شد تا کل تجارت ایران تحت‌الشعاع قرار گیرد. اکنون هم دلار از مرز ۳۵۰۰ تومان بالاتر رفته است و برخی بیم دارند که مبادا، فنر جمع شده ارز در دو سال گذشته، به یکباره رها شده و زمینه تحولی بزرگ در اقتصاد ایران البته نه به صورت مثبت، بلکه منفی و بازدارنده، پدیدار شود.
البته بانک مرکزی هم چندان این تکانه‌ها را جدی نمی‌گیرد و معتقد است که نباید دخالتی در بازار داشته باشد اما آن دسته از تجاری که کمی نسبت به بازار ارز و اقتصاد ناپایدار ایران، بدبین هستند، معتقدند که باید این تکانه‌های جزئی را هشداری بر این دانست که شاید بازار ارز، راه گرانی و جهش دوباره را در پیش گیرد. فعالان اقتصادی بر این باورند که تثبیت نرخ ارز در شرایط تورمی دو سال گذشته، باعث جمع شدن فنر ارزی شده که اگر به تدریج و با مدیریت شناور، نرخ کنترل نشود، این فنر آزاد شده و تبعات آن، دامان تجارت خارجی و سیاست‌های اقتصادی دولت را می‌گیرد. مجیدرضا حریری، نایب رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین یکی از این افراد است. وی به مهر می‌گوید: «برخی بر این باورند که گرانی ارز به دلیل برخی مسائل و چالش‌های بودجه‌ای است که دولت این روزها به دلیل کاهش قیمت نفت با آن دست و پنجه نرم می‌کند. حتی اگر هم نیت دولت این باشد، با علم به غلط بودن نرخ‌های فعلی، تامین کسری بودجه از این محل، بهتر از سایر منابع است.» به گفته حریری، افزایش نرخ ارز برای صادرکنندگان جای امیدواری دارد، چراکه به هرحال ممکن است منابع مالی بیشتری را در جریان افزایش نرخ ارز نصیب خود کنند اما به هرحال این نکته را هم نباید از یاد برد که تامین مواد اولیه هم به نوعی با مشکل مواجه خواهد شد، این در شرایطی است که به برخی از کالاهای صادراتی، عملا ایران یارانه پنهان به سایر کشورها پرداخت می‌کند.
براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۹۰ درصد واردات در سال‌های اخیر، یا کالاهای اساسی بوده و یا به کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه اختصاص می‌یافته است که از گمرک، مستقیم به سمت خط تولید می‌رود. این فعال اقتصادی نیز با اشاره به این آمارها می‌گوید: «بنابراین گرانی ارز در تولید داخلی تاثیر منفی می‌گذارد، اما باید به این نکته هم اشاره داشت که اصولا از صادراتی صحبت می‌کنیم که با انرژی ارزان تولید و به بازارهای هدف صادراتی روانه می‌شود.» وی تاکید می‌کند، دولت اگر به دنبال از بین بردن رانت در ارز است، بهتر است که سیاست ارز تک نرخی را مجدد اجرایی کرده و فاصله هرچند کوچک ارز دولتی با ارز آزاد را هم از میان بردارد. در این میان، البته بسیاری از صادرکنندگان خود معتقدند که بالا رفتن نرخ ارز برای صادرات مفید است اما نوسان و عدم ثبات نرخ ارز، امکان برنامه‌ریزی را از صادرات سلب کرده و افزایش ناگهانی و نامتعارف، قیمت نهاده‌های وارداتی را هم افزایش می‌دهد و بنابراین تکانه‌های ارزی هرچند جزئی، می تواند در اقتصاد ایران ،که البته اکنون در مرحله گذار به سر می‌برد، مشکل‌زا باشد. در همین حال یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه علائم اقتصادی نشان می‌دهد دولت و بانک مرکزی با هدف توسعه صادرات سیاست افزایش نرخ ارز را در دستور کار قرار داده‌اند، تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه قیمت کالا و خدمات در ایران به نرخ ارز گره خورده است، از نتایج این سیاست، افزایش نرخ تورم خواهد بود.» به گفته محمود الهیاری، مهم‌ترین ابزار برای توسعه صادرات افزایش نرخ ارز است؛ افزایش صادرات کالا موجب مثبت شدن تراز پرداخت‌ها و افزایش رشد اقتصادی خواهد شد؛ اما اینکه این ایده یا نظر چقدر صحیح است و در چه شرایطی می‌تواند اجرا شود جای تامل دارد. وی با بیان اینکه در اقتصاد ایران سطح عمومی قیمت‌ها با نرخ ارز گره خورده است، اضافه می‌کند: «وقتی نرخ ارز افزایش می‌یابد به سرعت بازار واکنش نشان می‌دهد و سیکل افزایش قیمت در اقتصاد به وجود می‌آید و در نتیجه سیاست کنترل تورم و تک رقمی کردن آن را دچار خدشه می‌کند.»
وی با تاکید بر اینکه بررسی شرایط و علائم اقتصادی نشان می‌دهد دولت و بانک مرکزی چنین سیاستی را دنبال می‌کنند، می‌گوید: «به نظر می‌رسد هدف از افزایش نرخ ارز در بازار این است که ثبات نرخ ارز موجب افزایش واردات نشود و تولید ملی که قیمت تمام شده بالا یا مزیت نسبی پایینی دارد را با مشکل مواجه نکند. دلیل دیگر اتخاذ این رویکرد که تحریک تقاضا از محل افزایش صادرات است تا تولید افزایش یابد، تراز پرداخت‌ها مثبت شود و هدف افزایش رشد اقتصادی تحقق پیدا کند.»
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه لازمه تحقق این هدف این است عدم وجود مشکل در سایر عوامل تولید است، تصریح می‌کند: «به دلیل مشکلات متعددی که در این سال‌ها با آن مواجه هستیم، اقتصاد ما به حالت کما رفته و به همین دلیل نگاه فعالان اقتصادی ما به نرخ ارز و خارج است، در چنین شرایطی رشد نرخ ارز موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها شده و در نتیجه هدف کنترل تورم و به تبع آن مدیریت بازار دارایی‌ها از دست می‌رود.»
فشار به صادرکنندگان با سیاست تثبیت نرخ ارز
در حالی که برخی کارشناسان عقیده دارند باید نرخ ارز واقعی شود اما با یک ثبات و نرخ منطقی و شیب ملایم، چراکه دلار گران فشار واردات را کم و صادرات را بیشتر می‌کند. همچنین دلار گران اجحاف مضاعف به تولیدکنندگان داخلی است؛ ضمن اینکه عدم ثبات نرخ ارز مخرب‌ترین اتفاق هم برای تولید و هم برای صادرکنندگان به شمار می‌رود، یک تحلیلگر مسائل بانکی نیز معتقد است: «سیاست‌های گذشته مبنی بر تثبیت نرخ ارز، مشکلات متعددی برای صادرکنندگان ایجاد کرده است و به یکی از دغدغه‌های اصلی آنها تبدیل شده است.» به اعتقاد کورش پرویزیان، اگر در سالیان گذشته نرخ ارز منطق اقتصادی خود را می‌داشت و متناسب با شرایط افزایش می‌یافت، صادرکننده سود می‌کرد و دچار مشکل نمی‌شد. رییس کانون بانک‌های خصوصی با اشاره به توافق هسته‌ای و تغییر روابط بین‌المللی ایران می‌گوید:«امروز زمینه برای تک نرخی شدن ارز بیش از قبل فراهم است چراکه اکنون نرخ ارز در اتاق مبادلات بانک مرکزی با آنچه در بازار تعیین می‌شود، تفاوت چندانی ندارد و دولت با روندی که در پیش گرفته توان تک نرخی کردن ارز را دارد.» وی ادامه می‌دهد: «طی سال‌های گذشته، تجار و بازرگانان ما بازارهای صادراتی و بازارهای تأمین مواد اولیه، کالا و تجهیزات خود را تا حد زیادی از دست دادند و انتظار دارند با حمایت دولت و پس از اجرای برجام و عادی شدن روابط، بتوانند این بازارها را مجددا بدست آورند.»
منبع: روزنامه حمایت
