نگاهی به بندهای لایحه جدید اصلاح قانون کار
ماده ۱۱۲ تغییر شرایط کارآموزی و حذف شرط سنی ماده ۱۱۲ که مربوط به شروط کارآموزی است، دچار تغییر شده است. این تغییر از آن جهت نگرانکننده است که شرایط سنی کارآموزی حذف و هر کارگری با هر شرایط سنی میتواند کارآموز تلقی شود. در دولت گذشته نیز با مشارکت مسئولان وقت معاونت تنظیم و نظارت بر روابط کار وزارت کار و سازمان آموزش فنی و حرفهای و سازمان تأمیناجتماعی، مشابه چنین اقدامی تحت عنوان شیوه نامه استاد – شاگردی به اجرا درآمد که موجب واکنش منفی گروههای مختلف کارگری و حتی کارفرمایی در قالب تلاشهای مشترک شد. حذف شرایط سنی از شرایط کارآموزی این نگرانی را به وجود آورده که کارفرمایان پس از این که سه سال هر کارگر را با شرایط نامناسب کارآموزی به کار گماشتند و کمتر از حداقل دستمزد مصوب پرداخت کردند، از کار بیکار کنند و به دنبال یک قرارداد کارآموزی جدید بروند.
ماده ۴۱ تهدید مزد با قید «شرایط اقتصادی کشور» ماده ۴۱ قانون کار یکی از اصولیترین و زیرساختیترین مواد این سند قانونی است و تعیینکننده یکی از مهمترین دغدغههای کارگران یعنی حداقل دستمزد است. این ماده قانونی با افزودن شرط «شرایط اقتصادی کشور» به عنوان یکی از شروط در تعیین حداقل دستمزد، تغییر کرده است.
ماده ۲۷ حذف نقش نهادهای صنفی با اعمال تغییرات در ماده ۲۷، نهادهای صنفی کارگری از دخالت و تصمیمگیری در ارتباط با فسخ قرارداد به دلیل قصور کارگر کنار گذاشته میشوند و در عوض نقش کمیتههای انضباطی در راستای آنچه که ترویج گفتمان سهجانبهگرایی در مناسبات روابط کار نام دارد؛ پررنگتر میشود. فعالان کارگری این تغییر را به معنای تلاش و تصمیمگیرندگان برای کاهش هرچه بیشتر مشارکت کارگران و نمایندگان آنها در محیط کارارزیابی کردهاند.
ماده ۲۳ توقف بیمه فراگیر اجتماعی کارگران نویسندگان لایحه پیشنهادی اصلاح قانون کار در تبصرههای ۷، ۸ و ۹ این لایحه به صورت زنجیرهای مجموعه تغییراتی را برای مواد ۲۳، مادهای که به الزام کارفرمایان به تشکیل پرونده بیمه اجباری برای کارگران میپردازد، درنظر گرفتهاند. این نگرانی وجود دارد که به شرکتهای ارائهدهنده خدمات بیمههای خصوصی اجازه داده شود تا به مزدبگیران خدماتی مشابه سازمان تأمیناجتماعی ارائه دهند. عملکرد این شرکتها و تضمین آن محل سئوال است.
ماده ۲۲ تغییر در وظایف سازمان تأمیناجتماعی در لایحهای که تحت عنوان اصلاح قانون کار به مجلس ارائه شده، ماده ۲۲ که به بخشی از وظایف سازمان تأمیناجتماعی در هنگام فوت کارگر اشاره دارد، دستخوش تغییری نگرانکننده شده است. در این تغییر، از سازمان تأمیناجتماعی به عنوان تنها سازمان بیمهگر کارگران به نوعی سلب تکلیف اجتماعی شده است و احتمال دارد این ماده،زمینهساز بازکردن پای سرمایهگذاران خصوصی بیمهگر به حیطه روابط کار و بیمه کارگران باشد.
ماده ۱۷ اخراج معترضین تسهیل میشود ماده ۱۷ به نوعی سند حمایت از کارگران معترض محسوب میشود. این نگرانی وجود دارد که با تغییر این ماده، از یک طرف فرصت عمل اعتراض صنفی را با قراردادن محدودیتها و موانع از کارگران سلب و از طرف دیگر، با دادن مجوز فسخ قرارداد به کارفرمایان، روند اخراج کارگران معترض را تسهیل کند. این تبصره، برای بررسی قرارداد شغلی کارگر و فسخ آن، منتظر حکم نهایی دادگاه نمیماند. اگر کارگری سه ماه یا بیشتر در توقیف باشد، پس از بازگشت، بیکار است و حتی اگر مدت توقیف از سه ماه کمتر باشد، براساس این تبصره از «حقالسعی» یا همان دستمزد خبری نیست.
ماده ۲۴ سنوات پایان کار بلوکه میشود موضوع ماده ۲۴ قانون کار یعنی محاسبه سنوات پایان کار موضوعی متفاوت و مجزا از محتوای ماده ۲۳ است اما چون لایحه ظاهرًا درصدد حذف الزامی بودن پوشش بیمهای سازمان تأمیناجتماعی است؛ بعد از حذف متن کنونی ماده ۲۳، موضوع محاسبه سنوات پایان کار را در صورت خاتمه کار، توافق کارگر و کارفرما، فسخ و یا اخراج کارگر را مطرح میکند. نویسندگان لایحه مورد نظر در ادامه برای حفظ ترتیب و توالی شمارههای مواد قانون کار درصدد اعمال تغییراتی در ترکیب جملات ماده ۲۴ قانون کنونی برآمده تا بلکه بتوانند در کنار حفظ ترتیب شماره مواد قانون کار، از نظر محتوای حقوقی نیز ماده ۲۴ را مرتبط و وابسته به محتوای ماده ۲۳ (ماده قبلی) نمایند.