احراز شخصیت حقوقی موسسات غیر تجارتی

[ احراز شخصیت حقوقی موسسات غیر تجارتی ]

دکتر لنگرودی در کتاب مقدمه عمومی علم حقوق شخصیت حقوقی را دارای سه خصوصیت ذکر کرده است:

اول- مجموعه‌ای از افراد انسان.
دوم- مصلحت خاصی که اقتضاء نماید که آن افراد به عنوان جمعی موضوع حق و تکلیف شوند.
سوم- اعتبار دادن قانون ً آن افراد تحت به دو عامل فوق به این منظور که رسما عنوان جمعی بتوانند موضوع حق و تکلیف قرار گیرند.

ویژگی بارز شخص حقوقی را می توان اعتبار دادن قانون به افراد تشکیل دهنده جمعیت و اهداف مورد نظر آن افراد، که به خاطر آن گرد هم آمده اند تحت عنوانی فارغ از عنوان شخص حقیقی دانست. در ماده ۵۸۴ قانون مذکور تشکیلات و موسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تاسیس شده اند یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می کنند. در صورتیکه برخی از انجمنها، احزاب، جمعیتها و… )موسسات غیر تجارتی( به موجب قوانین و آیین‌نامه‌ها تاسیس و به موجب همان قوانین و آیین‌نامه‌ها شخصیت حقوقی احراز کرده‌اند. سازمان نظام مهندسی کشاورزی به موجب ماده ۲ قانون تاسیس نظام مهندسی و منابع طبیعی، اتحادیه‌های صنفی به موجب تبصره ۱ ماده ۲۱ و تبصره ۱ ماده ۳۲ قانون نظام صنفی دارای شخصیت حقوقی و به محض ثبت در اتاق بازرگانی رسمی میگردند. موقوفات، گروه دیگری از اشخاص حقوقی هستند که به موجب ماده ۳ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، دارای شخصیت حقوقی میباشند و … بعضی از انجمن ها که به موجب قانون تشکیل میشوند ولی در متن قانون و آیین نامه تاسیس مرتبط با آن، ذکری از شخصیت انجمن نشده است و چون مطابق ماده ۵۸۴ قانون تجارت نسبت به ثبت اقدام ننموده‌اند آیا میتوان آنها را شخصیت حقیقی دانست؟ ماده ۱۳۱ قانون کار به منظور حفظ حقوق و منافع مشروع و قانونی و بهبود وضع اقتصادی کارگران و کارفرمایان، که خود متضمن حفظ منافع جامعه باشند، کارگران مشمول قانون کار و کارفرمایان حرفه یا صنعت میتوانند مبادرت به تشکیل انجمنهای صنفی نمایند. در تبصره ۲ همین ماده کلیه انجمنهای صنفی و کانون‌های مربوطه را به هنگام تشکیل موظف به تنظیم اساسنامه با رعایت مقررات قانونی و طرح و تصویب آن در مجمع عمومی و تسلیم به وزارت رفاه، کار و امور اجتماعی جهت ثبت می باشند و در تبصره ۵ ماده مذکور تهیه آیین نامه چگونگی تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و نحوه عملکرد انجمنهای صنفی آورده است. آنچه مسلم است اینگونه انجمنها به موجب قانون خاص ثبت و تاسیس شده‌اند و پروانه تاسیس و فعالیت آنها به نام انجمن صادر شده است و شناسایی انجمن بوسیله مجوزی است که به نام انجمن صادر شده است. با عنایت به ماده ۱۳ آیین نامه تشکیل انجمنهای صنفی کارگری و کارفرمایی موضوع تبصره ۵ ماده ۱۳۱ قانون کار »کلیه انجمن های صنفی و کانونهای مربوط، انجمنهای صنفی در استان و کانون عالی انجمن در کل کشور، به هنگام تشکیل، موظف به تنظیم اساسنامه با رعایت مقررات قانونی و طرح و تصویب آن در مجمع عمومی مربوط و ثبت در وزارت کار و امور اجتماعی می باشند«. همچنین ماده ۸ آیین نامه مزبور ارکان انجمن صنفی عبارت است از:
۱- مجمع عمومی
۲- هیات مدیره
۳- بازرسان.
»به موجب ماده ۵۸۹ قانون تجارت »تصمیمات شخص حقوقی به وسیله مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه صالحیت اتخاذ تصمیم را دارند گرفته می شود« و بر اساس ماده ۱۹آیین نامه فوق« ثبت تشکلهای صنفی موضوع این آیین نامه و نظارت بر انتخابات و فعالیت آنها به عهده وزارت کار و امور اجتماعی است«. بر اساس حکم مواد ۱۵و ۱۸ آیین نامه مورد اشاره، وزارت کار و امور اجتماعی را مسئول ثبت جهت شروع فعالیت قانونی و انحلال جهت پایان حیات انجمن مزبور نموده و انجمن موصوف را بعد از تاسیس یا انحلال مکلف به آگهی آن در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار نموده است. همچنان که در قانون تجارت، اداره ثبت شرکتها مرجع اعطای شخصیت حقوقی است در انجمن ها و کانون ها و تشکلهایی که به موجب ماده ۱۳۱ قانون کار تاسیس میشوند وزارت کار و امور اجتماعی به نوعی مرجع اعطای شخصیت حقوقی است لذا هر دو شخصیت حقوقی دارند لیکن تفاوت در مرجع اعطاء کننده شخصیت حقوقی آنها میباشد. با عنایت به این که انجمنهایی که به موجب ماده ۱۳۱ قانون کار تاسیس و ثبت می شوند و به موجب قانون مورد حق و تکلیف واقع میشوند و بدایت )آغاز شخصیت( آنها از تاریخ ثبت آنها در وزارت کار و تاریخ نهایت )پایان شخصیت( آنها از تاریخ انحالل آنهاست که ممکن است اختیاری بوده یا به موجب حکم دادگاه صورت گیرد و یا مطابق تبصره ۳ ماده ۱۱ آیین نامه موصوف »چنانچه حداکثر شش ماه پس از پایان دوره، تجدید انتخابات صورت نگرفته باشد، بازرسان مکلفند انحالل تشکل، انجمن صنفی یا کانون مربوط را به وزارت کار و امور اجتماعی و سایر مراجع ذیربط اعالم نمایند«. انجام میپذیرد و تصمیمات انجمن به وسیله مقاماتی است که به موجب قانون و اساسنامه تعیین شده است همه داللت بر شخصیت حقوقی انجمن دارد. پیشنهاد میگردد کلیه موسسات غیر تجاری که به استناد مواد قانونی و مطابق مقررات تاسیس میشوند الزام قانونی به ثبت در اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری مطابق ماده ۵۸۴ قانون تجارت داشته باشند که این امر منجر به تجمیع اطالعات مربوط نسبت به آمار شخصیت های حقوقی حقوق عمومی و حقوقی حقوق خصوصی میگردد. که این دسته بندی و اطالعات تکمیلی در فرایند تصمیمات اقتصادی، اجتماعی و… قابل استفاده می باشد.

شهریار کرمی -کارشناس حسابداری مالیاتی