سوالات زیادی در مورد شرایط و موضوعات مرتبط به بازنشستگی به دستمان رسیده است که قصد داریم در این شماره به آنها پاسخ دهیم. در ابتدا لازم به توضیح است که بهترین وضعیت برای بازنشستگی داشتن حداقل ۳۰ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه است، که این حالت هم برای خود شخص متقاضی و هم برای صندوق تامین‌اجتماعی وضعیتی مناسب خواهد بود، چراکه بیمه‌شده با داشتن ۳۰ سال سابقه از مستمری بهتری برخوردار می‌شود و در دوران بازنشستگی راحت‌تر می‌تواند مایحتاج زندگی خود و خانواده‌اش را تامین کند. سابقه‌های کمتر از ۳۰ سال برای متقاضی بازنشستگی، حقوق و مستمری چندانی نخواهد داشت، بنابراین این افراد مجبور می‌شوند مجددا مشغول به کار شوند و فرصت‌های شغلی را از دیگران بگیرند. از طرف دیگر اشتغال مجدد بازنشستگان با توجه به اینکه این افراد مشمول پرداخت حق‌بیمه نمی‌شوند، برای صندوق تامین‌اجتماعی ضرر مضاعفی را به همراه دارد.
چطور افرادی که مثل من ۴۶ سال سن دارند و دارای ۳۲ سال سابقه هستند می‌توانند بازنشسته شوند؟
شرایط و مقررات مربوط به بازنشستگی بیمه‌شدگان در ماده ۷۶ قانون تامین‌اجتماعی مشخص شده است و سازمان قانونا مجاز نیست خلاف مواد و صراحت‌های مذکور اقدام کند. ضمن اینکه در کشور سن امید به زندگی افزایش یافته و نباید افرادی با این سن را، در شرایطی که هنوز قادر به کار هستند، خانه‌نشین کرد. در شرایطی که در تمام کشورهای دنیا برای افزایش سن بازنشستگی تلاشی بی‌وقفه می‌کنند، کاهش سن بازنشستگی هم برای اقتصاد کشور و هم برای صندوق‌های بازنشستگی که از نظر مالی وضعیت نامناسبی دارند به صلاح نیست. در حال حاضر به‌موجب ماده‌قانونی مذکور شما شرایط بازنشستگی را ندارید یا باید سن شما به ۵۰ سال برسد تا با حداقل ۳۰ سال سابقه بتوانید بازنشسته شوید یا با ۳۵ سال سابقه تمام بدون شرط سنی شرایط بازنشستگی را احراز کنید.
با ۵۱ سال سن، با احتساب دوره سربازی، ۲۶ سال سابقه دارم. در حال حاضر بیکار هستم و با وجود جوان‌های بیکار کسی به امثال من کار نمی‌دهد. می‌گویند باید ۵ سال دیگر کار کنم تا بتوانم بازنشسته شوم. آیا راه دیگری هست تا بتوانم بازنشسته شوم و محتاج کمک کسی نباشم؟
سن مقرر در ایران برای بازنشستگی برای آقایان حداقل ۶۰ سال سن است، اگرچه سن امید به زندگی در کشور افزایش یافته ولی شرایط سنی برای بازنشستگی هنوز تغییرات اساسی نداشته است، مگر در مورد بازنشستگی‌های زودهنگام که متاسفانه موجب کاهش سن بازنشستگی برای برخی از گروه‌ها شده است. واقعیت این است که سازمان تامین‌اجتماعی با دریافت حق‌بیمه می‌تواند خدمات خود را تداوم بخشد. صندوق تامین‌اجتماعی مستقل است و طبق قانون دخل‌وخرجش را خود باید تنظیم کند و کسی به این صندوق کمک نمی‌کند و به جایی نیز وابستگی ندارد. تنها منبع درآمدش حق‌بیمه‌هایی است که وصول می‌کند. با بازنشستگی پیش از موعد یک نفر بیمه‌شده، سازمان علاوه بر اینکه باید به وی مستمری پرداخت کند و خدمات درمانی به خود و خانواده‌اش ارائه دهد، از دریافت حق‌بیمه وی نیز محروم می‌شود. اگر این وضع به صورت عمده و کلان اتفاق بیفتد و عده زیادی از این طریق بازنشسته شوند، ضربه بزرگی به صندوق بیمه‌ای وارد می‌شود و این وضعیتی است صندوق تامین‌اجتماعی با بازنشستگی‌های پیش از موعد با آن مواجه شده است
. به هر حال شما می‌توانید با ۳۰ سال سابقه و ۵۰ سال سن و ۳۰ روز حقوق کامل بازنشسته شوید و تا آن زمان یا باید در جایی مشغول به کار شوید و از بابت اشتغال حق‌بیمه پرداخت کنید یا باید از طریق بیمه اختیاری، بیمه‌پردازی خود را تا احراز شرایط مذکور ادامه دهید. البته کسانی که قبل از سن بازنشستگی شرایط اشتغال را از دست داده و قادر به کار نیستند، در صورت تایید ازکارافتادگی آنها توسط گروه‌های پزشکی، می‌توانند از مستمری برخوردار شوند که شرایط خاص خود را دارد.
ساکن جوانرود هستم و ۵۵ سال سن دارم. بابت ۳ سال حق‌بیمه کسری تا ۱۰ سال سابقه و احراز بازنشستگی، ۱۰ میلیون تومان درخواست کرده‌اند که توانایی پرداخت آن را ندارم. بیمه قالی‌بافی هستم ولی به خاطر آرتروز گردن قادر به کار نیستم. شوهرم افسرده شده و نیاز شدیدی به حقوق تامین‌اجتماعی داریم. آیا راهی برای استفاده از حقوق مستمری هست؟
تحقق بازنشستگی با ۱۰ سال سابقه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست. در ایران برای رفاه حال بیمه‌شدگانی که بالای ۶۰ سال سن (برای خانم‌ها ۵۵ سال) دارند چنین قانونی تصویب شده که هزینه‌های آن برای صندوق تامین‌اجتماعی قابل جبران نیست. با این حال قانون‌گذار به کسانی که کمتر از ۱۰ سال سابقه دارند، ولی از نظر سنی دارای شرایط لازم هستند، ارفاق کرده تا بتوانند با تکمیل سابقه خود تا ۱۰ سال مستمری دریافت کنند. سازمان موظف است برای تامین بخش ناچیزی از هزینه‌های این طرح مبلغ مذکور را دریافت کند و قانونا اقدام دیگری در این خصوص متصور نیست. مگر اینکه بابت عدم توانایی در ادامه کار و ازکارافتادگی به کمیسیون‌های پزشکی مراجعه کنید.
دارای ۶۰ سال سن هستم و ۱۸ سال سابقه تامین‌اجتماعی دارم. حقوقم حداقل است و چنانچه دوره سربازی را هم بخرم سابقه‌ام به ۲۰ سال می‌رسد. آیا با این شرایط می‌توانم بازنشسته شوم؟ اگر دوره سربازی را بخرم بهتر است یا با همین ۱۸ سال بازنشسته شوم؟ با وضعیتی که دارم بهترین روش برای بازنشستگی‌ام چیست؟
آقایانی که ۶۰ سال سن دارند (خانم‌ها ۵۵ سال) می‌توانند با حداقل ۱۰ سال سابقه بازنشسته شوند ولی مستمری دریافتی آنها به اندازه ده روز حقوق می‌شود که مطابق ماده ۱۱۱ نیز به حداقل حقوق ارتقا نمی‌یابد. بنابراین حقوق مستمری چنین اشخاصی پایین خواهد بود. با این شرایط کسی که کمتر از ۲۰ سال سابقه دارد بازنشستگی برایش مناسب نیست، چون متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه، مستمری دریافت خواهد کرد. مثلا کسی که ۱۸ سال سابقه دارد ۱۸ روز حقوق می‌گیرد، بدون رعایت ماده ۱۱۱. ولی کسانی که با حداقل ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند ۲۰ روز مستمری دریافت می‌کنند و اگر حقوقشان کمتر از حداقل حقوق سال مربوطه باشد، تا حداقل حقوق افزایش می‌یابد. یعنی در سال ۹۶ حداقل ۹۳۰ هزار تومان حقوق مستمری پایه آنها خواهد بود که با سایر مزایا مثل بن و عائله‌مندی به یک میلیون و ۵۰ هزار تومان افزایش خواهد داشت. بنابراین بهتر است دو سال سربازی را به سابقه خود اضافه کنید و با حداقل ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوید.
محمد حسین قشقایی – کارشناس تامین اجتماعی
